تجارب جهانی مرمت شهری
قسمت اول
تجارب جهانی مرمت شهری با کارهای هوسمان در پاریس و نوشتههای راسکین و موریس در انگلستان و اقدامت سیت در اتریش آغاز شد.
۱) تجارب مرمت شهری انگلستان
روحیه محافظه کاری و حفظ سنتهای ملی
اقدامات متکی بر فعالیتهای گردشگری- بازرگانی قرار دادن معابر قدیم در اختیار کاربری تجاری
وضع قوانین و مقررات تشویقی و تنبیهی مثل قانون بهداشت عمومی.
جمعبندی تجارب انگلستان:
· اتکا به درآمدزایی و توجه به گردشگری
· هماهنگی بافت کهن با بافت نو
· توجه به مشارکت مردم
· انحراف آمد و شد از بافت کهن با راه زیرزمینی یا کمربندی
· شناخت دقیق و همه جانبه
· ایجاد توقفگاههای متعدد و پراکنده در بافت
· نظارت بر ابنیه به صورت منفرد و در مجموعه
· انتقال کاربری های مزاحم و کم اهمیت
· توجه به تراکم شبکههای دسترسی
· تعیین محدودهی تاریخی بافت و تقسیم به قطعات کوچکتر
· توجه به بهداشت کالبدی و روانشناسی شهری
· تعیین ارزش هر بنا
· تقویت بنیهی اقتصادی و حیات اجتماعی در شهر
· توجه عمده به ارزشهای فرهنگی بافت کهن
· تعیین نقش طرح مرمتی درون طرحهای شهری، منطقهای و آمایشی
۲) تجارب مرمت شهری فرانسه
ماجراجوترین کشور در امر نوسازی و بازسازی شهری که نخستین اقدامات مرمتی آن توسط هوسمان صورت گرفت که علاوه بر بیم شورش مردم در خیابانها، سازماندهی شهر برای پاسخگویی به نیروهای جدید اقتصادی نیز مدنظر وی بود. او با تکیه بر اندیشههای ویوله لودوک و مهم جلوه دادن چند بنا، اقدام به تخریب بافت پیرامون آنها کرد که با توجه به قانون ۱۸۵۰ م مبنی بر این که شهرداری اجازه دارد در مسائل بهداشتی واحدهای مسکونی نظارت کند، کاری قانونی انجام میداد. او از این اقدامات دو هدف داشت:
۱) رفع کمبودهای بهداشتی- تاسیساتی
۲) رفع نابسامانی های سیاسی و اجتماعی.
جمعبندی اقدامات هوسمان در پاریس:
· شبکه های تاسیساتی آب و فاضلاب
· فضاهای سبز کنارهای و پارکهای عمومی بزرگ
· تقویت استخوان بندی اقتصادی شهر با ساخت بناهای تجاری بزرگ
· انجام اقدامات ساختمانی نظیر: تخریب بخشهایی از محلات مسکونی و ایجاد بلوارهای وسیع و ایجاد ساختمانهای منظم برای تجارت و هم چنین تخریب بناهایی که در مجاورت ساختمانهای یادمانی قرار داشتند، برای جلوهی بهتر و دسترسی مناسبتر
· وسعت بخشیدن به شهر و ایجاد ابنیه جدید
هوسمان با این اقدامات موجب بهبود وضعیت رفاهی شد و از طرفی از هم گسیختگی و اضمحلال بافت اجتماعی کهن را نیز سبب گردید.
نکات مورد توجه شهرسازی قرن نوزدهم پاریس:
- هدف اصلی: جلوگیری از آسیبها و شورشهای اجتماعی+ شهری با شخصیت دوران صنعت+ تقویت بنیه اقتصادی
- هدف اجتماعی، ارتقای سطح زندگی
- هدف فرهنگی: کم رنگ کردن ارزشهای فرهنگی
- دگرگونی به صورت وسیع و یکباره صورت گرفت
- احداث بناهای یادوارهای
- بالا بردن میزان دسترسی با تخریب بافت
- جلوگیری از ازدحام
- تجهیز هر چه بیشتر شهر
- تفکیک عملکردهای اصلی
- شیوه اقدام به صورت بازسازی بوده و روش مداخله: حفاظتی – بهداشتی
فرانسه قرن بیستم:
با تصویب قانون ماله رو، تحولاتی ایجاد گردید. این قانون دربارهی حفاظت ثروت تاریخی و فرهنگی کشور و احیای بناهاست. این قانون سبب گسترش عملیات حفاظتی – حراستی در محلات قدیمی شده و بیشتر دارای قوانین تشویقی میباشد. و دو وظیفهی عمده دارد: ۱) تجدید حیات فضاهای با ارزش ۲) باز زنده سازی و تجدید ارزش نوسازی و مرمت کالبدی – فضایی. که با دخالت و نظارت مقامات محلی انجام میشود. و شامل یک سری مقررات حقوقی، امکانات فنی، ایجاد تسهیلات مالی میباشد.
قانون ماله رو فضای کالبدی و فضای فرهنگی را در پیوستگی با هم قرار داد. و دستاوردهای آن را میتوان در محلات لوماره، لههان بوبورگ و مونپارناس دید.
۳) تجارب مرمت شهری ایتالیا
تفکرات مرمتی متفاوت با سایر کشورها دارد.
الف) بولونیا
شهری دارای یک هستهی با ارزش که به ثبت جهانی رسیده است و با طرح کنزو تانگه یک مرکز اداری خدماتی در کنار شهر قدیم با دو هدف ساخته شد:
۱) ساماندهی بخش قدیم و از بین بردن کمبودهای آن
۲) حفظ و ارتقای فرهنگ شهری و روابط متقابل مردم با محیط زندگی شان
و نیز دارای دو سیاست برنامهریزی بودند:
۱) جلوگیری از تعویض و خروج ساکنان
۲) تلفیق معماری جدید و قدیم
ویژگی اساسی طرح: تک مرکزی بودن شهر برای ایجاد تعادل و اجرای سیاست اداری- شهری برای ضمانت اجرای طرحها
نکات مهم مرمت شهری بولونیا:
- ارتقای کیفی و کمی زندگی شهری و نوسازی و بازسازی کالبدی
- منع مداخله سرمایه گذاری بخش خصوصی و تشویق نهادهای عمومی
- حفظ هویت فرهنگی شهر قدیم
- مداخلات مرمتی محتاطانه
- ساخت بناهای معاصر هم ارز بافت پیرامون و عدم لطمه به سیمای عمومی بافت
- سند برداری بناها پیش از تخریب
- حمل و نقل بر مبنای حمل و نقل عمومی
- تاسیسات و تجهیزات شهری معاصر سازی شده برای نیاز ساکنان شهر
- شیوه برنامهریزی، در مقیاس شهر و منطقه.
جمعبندی تجارب ایتالیا:
- شیوهای کاملا متضاد با سایر کشورها حاکی از تقابل فلسفی و نفوذ عقاید سیاسی بر شیوهی مداخلات میباشد.
- هدف اصلی: حفاظت از بافت کهن به عنوان یک ثروت اجتماعی
- استفاده از سرمایههای دولتی، تعاونی و خصوصی
- نگهداری ساکنان موجود در بافت و حفظ ساختار جمعیتی ۵) حفظ هویت فرهنگی
- مداخلات کالبدی با توجه به حفاظت دقیق از ابنیه با ارزش، تخریب بناهای بی ارزش و ایجاد مجموعههای جدید در تلفیق با بافت
- تاکید بر حمل و نقل عمومی
۴) تجارب مرمت شهری آلمان
برلین
بافت قدیم و مرکزی شهر برلین کروزبرگ میباشد که بیشترین زخمها و جراحات را در دوران جنگ متحمل شده و به بستر ناآرامی های اجتماعی تبدیل شده بود. و اقدامات نادرستی مانند پاکسازیهای مختلف برای ایجاد آزاد راههای شهری در آن انجام شده بود. نهایتاً در سال ۱۹۸۳ طرح مرمت شهری آن مبتنی بر ۱۲ اصل مطرح گردید:
- مشارکت ساکنان و کسبه
- هماهنگی میان ساکنان و برنامه ریزان
- حفظ مشخصههای بافت کهن و جلب اعتماد مردم
- توسعهی الگوهای جدید زندگی
- نوسازی واحدهای مسکونی
- حداقل تخریب
- استفاده از امکانات بالقوه نظیر خیابان و میدان و نواحی سبز
- تعیین حدود مشارکت و حقوق مادی کسانی که خسارت دیدهاند
- روشن سازی تصمیمات مرمت
- افزایش ضمانتهای مالی و اعتبارات
- تعریف سیاستهای جدید اجرایی
- ضمانت روند نوسازی شهری پس از سال ۱۹۸۴
هدف اصلی طرح: ایجاد شرایط مطلوب زندگی انسان و هماهنگی نحوهی جدید و قدیم زندگی و آموزش مردم برای مشارکت فعال
نتایج به دست آمده:
- توجه به ارزشهای فرهنگی – تاریخی در کنار نیازهای امروز
انتقال تجربهها به برنامههای درسی
توجه به معماری و طراحی شهری به طور توام
نقد و بررسی سیاستهای قبلی
قبول امکان ایجاد تغییر طرح در حین پیشرفت
مشارکت شهروندان
اجرای دیدگاههای متفاوت متناسب با شرایط
تمرکز زدایی کالبدی
اجتناب از نوسازی شتابزده
تشخیص هویت شهری
۵) تجارب مرمت شهری اتریش
وین
مرمت شهری در وین از بعد طراحی شهر مدنظر بوده است. و شناخته شدین طرح، طرح «واگنر» برای یکی از محلات این شهر است. که بر مبنای نیاز ساکنان میباشد و هم چنین وی طرفدار مالکیت عمومی اراضی اطراف شهر توسط شهردرای هاست. از طرف دیگر «کامیلوسیت» نیز بر طرحهای این شهر اثر گذار بوده است.
با توجه به برنامه ریزی های انجام شده، تا شعاع ۱۵ کیلومتری اطراف شهر زمینها به مالکیت شهرداری درآمد تا از سوداگری زمین جلوگیری شود. که این کار متاثر از قانون ۱۹۱۰ آمستردام بوده که هدف آن بر اساس منظر شهری مطرح گردیده است.
۶) تجارب مرمت شهری سوئد
گوتنبرگ– استکهلم
بسیاری از اقدامات آن توسط یونسکو معرفی شده است.
نکات مورد توجه:
- معاصرسازی و احیای حیات مدنی
- بهسازی و نوسازی شهری
- ساماندهی فعالیتهای تجاری و ایجاد تفرجگاههای زیبا در شهر قدیم
- حفظ ساکنان بافت کهن
- اولویت مرمت محورهای فرهنگی- تاریخی
- تاکید و تقویت فضاهای عمومی، ساماندهی مناطق فرسوده، پرکردن فضای خالی بین ساختمانها، ساخت بنای جدید در تباین با بناهای اطراف، بازسازی مو به موی بناهای تخریبی.
- شیوهی برنامهریزی، منطقه بندی شهر به ۵ منطقه و برنامهریزی تعلیق برای هر کدام.
۷) تجارب مرمت شهری هلند
آمستردام
از معدود شهرهای اروپایی که شهرسازی و برنامهریزی شهری به طور مداوم در آن انجام شده و از قرن ۱۷ به بعد شهرسازی در آن حرکتی آرام و تدریجی داشته و از تحولات تند و پرمخاطره به دور بوده است. از اواخر قرن ۱۹ تصمیم بر تجهیز فضای کالبدی برای جوابگویی به نیازهای یک شهر مرفه ضرورت یافت و از آن پس طرحهای شهرسازی برای ایجاد تغییراتی در سطح معماری بافت مطرح شدند. اما مسکن بیشتر برای طبقات متوسط کم درآمد طراحی میشد.
لایحهی مصوب در ۱۹۰۱ برای تهیهی مسکن و توسعهی شهرها، یکی از جامعترین لوایح در زمینه پیشرفت شهرسازی در جهان است که طبق آن شهرهای بالای ۱۰ هزار نفر جمعیت موظف به تهیهی طرح جامع با نقشههای اجرایی دقیق شدند.
در آمستردام بر اساس این لایحه، مالکیت عمومی به زمینهای بایر شهر داده شد (برای جلوگیری از سوداگری زمین) و نظارت بر نمای ساختمانها به عهدهی «کمیسیون نظارت بر زیبایی» گذاشته شد. طرح یکی از محلات مسکونی آمستردام با «برلاگه» بود که توجه وی به آپارتمان سازی و مسکن انبوه بود و با این که دارای مشکلاتی بوده، هم چنان با قیست.
در طرحهای مرمتی آمستردام پیش بینی نوع سکنه و احتیاجات آینده آنها مورد توجه قرار گرفت. طراحی جزئیات نقشهها با توجه به احتیاجات بعدی، به عهدهی معماران گذاشته شده بود.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری
منبع: کتاب مجموعه مباحث مشترک برنامه ریزی و طراحی شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ”تجارب جهانی مرمت شهری” با ذکر منبع بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید