روش ها و انواع مداخله مرمت شهری
الف) روش های مداخله مرمت شهری
۱) روش حفاظتی – بهداشتی:
مجموعه اقداماتی است برای ارتقای کمی یا کیفی شرایط محیط زیست که در پی تبدیل ناپایداری های شهری به پایداری صورت می پذیرد. مجموعه اقداماتی که شهرداری های بزرگ برای بهبودهای قابل لمس روزمره انجام می دهند نیز از این دست هستند.
قبل از هر چیز عامل محرک این طرحها ناهماهنگی بافت های قدیمی شهرها برای پذیرفتن شرایط جدید زیست می باشد. و عامل اصلی استفاده از این روش عدم انطباق بافت کهن با شرایط زندگی نو می باشد. در واقع در این روش سعی می شود که سازمان فضایی – کالبدی از بعد بهداشتی مورد توجه قرار گیرد و هدف اصلی مداخله بازسازی سازمان فضایی در معنای ایجاد سازمانی کاملاً متفاوت با گذشته است. اقدامات مربوط به این روش معمولاً میل به تخریب و بازسازی دارد تا با تخریب وضع موجود به وضع مطلوب دست یابد. این نوع اقدامات بیشتر در کشورهای جنوب (جهان در حال توسعه) و اروپای شرقی استفاده شده است.
۲) روش حفاظتی – تزیینی:
اقداماتی که به حفظ، نگهداری یا ارتقای زیبایی شناسی فضایی در پیکره، سیما و چهره معماری و شهرسازی می پردازند و با اهداف زیبایی شناسانه به بهتر جلوه دادن بناهای قدیمی، از بین بردن محله های غیر بهداشتی و احداث فضای باز داخل شهرها و بافت کهن و ایجاد روحیه ای هماهنگ و مشابه با شهرهای بزرگ می پردازد.
هدف اصلی این روش زیباسازی بافت کهن به منظور ایجاد شهری جذاب است. این روش با نگاهی احساسی و محافظه کارانه به معاصرسازی سازمان فضایی برای پاسخگویی به نیازهای نو می پردازد.
محرک اصلی این روش عدم ارتباط میان توده و فضاست و با عنوان شهرسازی تعویضی نیز کاربرد دارد.
به این ترتیب این روش به دنبال چهرهای نو در بافت کهن می گردد و عمدتاً با ابقا و احیا و نه تخریب مواجه است.
پایه های نظری این روش به جان راسکین، موریس و کامیلو سیت می رسد و حتی ریشه در رنسانس نیز دارد.
در دهه های آخر قرن ۲۰ این روش تحت عنوان آیندهای برای گذشته و یا گذشته ای برای آینده در مرمت شهری پژواک یافته است.
۳) روش بازسازی شهری
این روش ابتدا پس از جنگ جهانی دوم به دنبال تخریب های وسیع شهری مورد توجه قرار گرفت و به منظور نمایاندن غرور ملی و دامنه آن به سایر مناطق شهری کشیده شد و هدف از این روش بازگرداندن فعالیت به فضا و یا باز زنده سازی فضای شهری است که بیشتر با خواستها و اهداف فرهنگی- تاریخی و سیاسی انجام می گیرد و دارای دو درجه اساسی است:
الف) بازسازی مو به مو: بازسازی مطابق با وضعیت گذشته بافت و بهترین نمونه آن و رشد است.
ب) بازسازی در انقطاع با گذشته: عرضه چهره و تصویر جدیدی از شهر و انتساب فعالیت های جدید به بافت. در اقدامات مربوط به این روش سلطه محتوا بر شکل و یا فعالیت بر کالبد بسیار شایان توجه است.
۴) روش مداخله موضعی – موضوعی
هدف عمده این روش: تقویت وضع اقتصادی و تقلیل عوامل فرساینده کالبدی بافت. در این روش به نیازهای ساکنان بافت توجه شده و رابطه مستقیم با مسئولان در دستور کار مرمت شهری قرار می گیرد.
تفکر غالب این روش معماری شهری است و سعی می شود به دخالت های موضعی، بهبود شرایط محیطی و ارتقای فضای معماری پرداخته شود. ایجاد فضاهایی که برخورد اجتماعی را تسهیل کنند نیز از دیگر اهداف این روش است و سعی بر ایجاد هماهنگی میان شکل با فعالیت و فضا به صورت موضعی و کاملاً اجرایی است.
اقدام در این روش در مقیاس طراحی شهری بوده و طرح ها با توجه به طرح ساختار شهری به اقدامات موضعی و موضوعی می پردازند و سعی در پایداری سازمان فضایی از طریق متعادل ساختن تراکم زیستی و سازگاری کاربردهای موجود دارند. این روش از دهه ۱۹۹۰ در کشورهای پیشرفته بسیار مورد توجه و استفاده قرار گرفته است چرا که فضاهای ساخته شده در این کشورها به حد اشباع رسیده است و تنها سازمند کردن آن ها در دستور کار قرار دارد.
۵) روش جامع مرمت شهری
این روش مسائل بافت کهن را مورد توجه قرار می دهد و با توجه به مسائل کل شهر به تدوین یک روش جامع برای نوسازی کل شهر می پردازد و اعتقاد دارد که با برخوردها و مداخلات موضعی نمی توان باز زنده سازی بافت های کهن پرداخت. این روش به عوامل و متغیرهای شهر همچون موجود زندهای که در بستر منطقه ای شهر می زیند، می نگرد و در واقع کل شهر را مورد توجه قرار می دهد و سازمان فضایی را مورد طراحی قرار می دهد.
جمع بندی روش های مداخله مرمت شهری
- در روش های حفاظتی-بهداشتی و حفاظتی- تزیینی تاکید بر کالبد بیش از فعالیت می باشد. که البته ممکن است برای رسیدن به بافت های بهداشتی و زیبا تغییراتی نیز در فعالیت فضای شهری بدهند.
- در روش بازسازی شهری، تاکید بر فعالیت بیش از کالبد است که گاه کالبد فضای شهری به منظور احیای فعالیت مورد توجه قرار می گیرد.
- در روش معماری شهری نگرش کاملاً اجرایی و واقع گراست.
- در روش جامع مرمت شهری به بافت شهری همچون جزئی از یک کل نگاه می شود.
ب) انواع مداخله
۱) مداخله نوگرایانه
متاثر از نظریه پردازانی چون رابرت آوئن، شارل فوریه، ریچاردسون، اتین کابه و پرودون بوده و ارتقای سطح بهداشت و رفاه و سلامتی را در دستور کار دارد و علم و فن را به عنوان ابزار معرفی می کند. این نوع مداخلات انقطاع از گذشته را برای حل مسائل پیشنهاد می کند و رو به آینده دارند. اصل مهم این مداخلات اصل عملکرد بوده و به منطقه بندی عملکردی اعتقاد دارند با توجه به اصل هندسه ساده به شبکه شطرنجی دست یافته اند که به خوانایی شهر نیز کمک می کند. این نوع مداخلات را با عنوان شهرسازی – بولدوزر و شهرسازی– چاقویی نیز باز می شناسند.
۲) مداخله فرهنگ گرایانه
متاثر از پیش شهرسازانی چون جان راسکین، ویلیام موریس، کامیلو سیت، ریمون و آنون است و هدف آن زنده کردن ارزش های فرهنگی گذشته بوده و به بافت کهن شهر احترام می گذارد. در این نوع مداخله حل شدن مسائل شهری از طریق تداوم فرهنگی مورد توجه است و اصل قلمرو فضایی را مایه عدم سرگشتگی می داند و ارزش های فضایی را نیز باعث شکل دهی فضا می داند و بافت های کهن را به دلیل پیروی از این عوامل غیر قابل دخل و تصرف معرفی می کنند.
۳) مداخله فرانوگرایانه
از دهه ۶۰ به بعد قرن ۲۰ میلادی مطرح شده و تلفیقی از دو روش قبلی می باشد و محور اصلی آن حفظ تار و پود بافت کهن در کنار دگرگونی های کالبدی – فضایی شهر است. در این نوع مداخله حفظ ارزش های بافت تا زمانی مطرح است که موجب آزار ساکنین نشود و بالعکس.
د) مداخله مردم گرایانه
متاثر از نظریه های شهرسازی مشارکتی قرن ۲۰ است و هدف آن بالا بردن میزان مشارکت مردم در تغییرات سازمان فضایی شهر است. این نوع مداخله، مخاطب خود را مردم و ساکنان حوزه عمل می داند و نظریه تداوم را در تکامل می بیند. در واقع سر در گذشته و رو به آینده دارد. این نوع مداخله بیشتر به درک فضای شهری می اندیشد و نه خلق آن و بیشتر از طراحی شهری به برنامه ریزی می اندیشد.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری
منبع: کتاب مجموعه مباحث مشترک برنامه ریزی و طراحی شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” منشورها ، قطع نامه ها و مصوبات جهانی مرمت شهری ” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید