حمل و نقل شهری
به ایجاد ارتباط بین اجزاء یا به بیان درست تر به ایجاد ارتباط بین عملکردهای گوناگون شهری، نظام ارتباطات گفته می شود که خود دارای دو وجه عملکردی و کالبدی است. نظم ارتباطی از دیدگاه عملکردی، حمل و نقل یا ترابری نامیده می شود که دارای اشکال متفاوت پیاده- سواره، مسافر و حمل کالا به صورت عمومی و خصوصی است. فعالیت حمل نقل، تردد شهری یا آمد و رفت پیاده و سواره را به وجود می آورد که در اصطلاح ترافیک نام دارد.
فضای ترافیک جریان حمل و نقل در شهرها، همان شبکه ارتباطی یا خیابان ها و کوچه هاست که خود سازمان و سلسله مراتبی خاص دارد. شبکه ارتباطی یکی از شاخص های اصلی استخوان بندی شهر است.
برخی شهرسازان راه حل مشکلات ارتباطی در بافت های کهن در شهرهای جدید را، بدون توجه به مفاهیم و اصول نظام شهرها، در خیابان های عریض و تقاطع های غیرهمسطح و آزادراه ها و بزرگراه ها می دانند. در حالی که این امر نه تنها راه حل درستی نیست بلکه به مرور زمان مشکلات بزرگتری را ایجاد میکند. سایر انتقادها:
- مخارج هنگفت احداث خیابان های عریض و هزینه های گزاف نگهداری بعدی
- از بین رفتن هویت تاریخی شهرها و جداسازی محله ها و انسجام کالبدی شهر
- اتلاف زمین شهری در سیستم کلی کاربری زمین
- رشد معکوس ضریب قابلیت ترافیکی نسبت به مقاطع عرضی (مقاطع عرضی وسیع به جذب بیشتر ترافیک می انجامد و توزیع مجدد این جریان های ترافیکی در تقاطع ها و. . . منجر به تراکم و راه بندان می شود. )
- تقاطع های غیر همسطح در صورتی که در کلیه تقاطع های مسیر تداوم نداشته باشد، نقشی در روانی و سیالی ترافیک در شبکه نخواهند داشت.
برنامه ریزی ترافیک
برنامه ریزی ترافیک وسیله ای است برای سرمایه گذاری های بزرگ در ایجاد تأسیسات حمل و نقل شهری. هدف آن هم تأمین نیازهای جامعه و حفاظت از محیط زیست است. شهرداری مسئول ایجاد و نگهداری تأسیسات ترافیک شهری است. اقتصاد ایجاد تأسیسات ترافیکی و نگهداری آنها و نیز امور ساختمانی مربوط به آن معرف و شاخص میزان رشد اقتصادی است.
برنامه ریزی ترافیک بخشی از برنامه ریزی شهری است. ارتباطات به معنی تغییر مکان انسان، کالا و اطلاعات در اساس به فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه شهری وابسته است.
گام های اساسی در فرایند برنامه ریزی ترافیک عبارت است از: بررسی، پیشبینی و ارائه راه حل.
- بررسی ترافیک: در بررسی ترافیک، فعالیت های گوناگونی در زندگی روزمره جامعه شهری بر اساس اطلاعات ساختاری، تحقیقات اجتماعی و سرشماری ترافیکی، مورد مطالعه قرار می گیرد. این گام در برنامه ریزی متوجه وضعیت موجود است. شیوه عملی کار با آمارگیری ترافیک شروع می شود و در بسیاری از موارد، مهندسان ترافیک به ناچار به برداشت های ساختاری تکمیل کننده در ابعاد غیر ترافیکی هستند. مهم ترین اطلاعات ساختاری در این مرحله عبارت است از چگونگی کاربری زمین و حمل و نقل. سایر اطلاعات عبارت است از: زمان آغاز، تعداد افراد در آغاز و پایان سفر. محل پارکینگ در پایان سفر و زمان پیاده روی از پیاده شدن از وسیله نقلیه تا مقصد. اطلاعات جمع آوری شده در محدودههای متعدد شهری که هر کدام یک سلول نام دارد، جمع آوری می شود. در اغلب شهرها بازار، یکی از سلول های جذب کننده ترافیک و محله های مسکونی سلولهای تولید کننده سفر محسوب می شود.
- پیشبینی و آینده نگری: به معنای محاسبه مدلی است که تمایلات و گرایش های آینده را برآورد می کند. این پیش بینی ها بر اساس احتمالات پایه گذاری می شوند. پیش بینی در برنامه ریزی عملی ترافیک در شهرها، عبارت است از کاربرد مدل هایی که تغییرات زیر را بررسی می کند. کلیه پارامترهای موثر در برنامه ریزی، اندازه های موثر (موجود) و اندازه های پیش بینی شده.
- ارائه راه حل: با فرایند تعیین اهداف، تحلیل ها آغاز می شود و با ارائه نقشه ارتباطی پایان می پذیرد. در این نقشه، کلیه ضوابط و معیارهای مرتبط با شبکه ارتباطی در نظر گرفته می شود. در راه حل ترافیکی برای شهر، نه تنها تأسیسات فیزیکی ترافیکی مشخص می شود بلکه مناطق گوناگون شهری هم مانند مسکونی، تجاری و. . . مشخص می شوند.
انواع راه های شهری
خیابان ها و جاده ها را می توان از دو نظر طبقه بندی کرد: عملکرد یا نوع بهره برداری و طرح هندسی. بین نوع عملکرد و طرح هندسی راه، رابطه ای نزدیک وجود دارد.
طبقه بندی راه های شهری از نظر عملکرد و بار ترافیک: راههای شریانی درجه یک، درجه دو و خیابانهای محلی
- راه شریانی: راهی است که در طراحی و بهره برداری از آن، فراهم آوردن تسهیلات مورد نیاز برای رفع نیازهای وسایط نقلیه موتوری برتری می دهند. توزیع ترافیک در مسیرهای نسبتاً طولانی در این جاده ها صورت می گیرد.
از نظر عملکرد، این راه ها نقاط متفاوت شهر را به مراکز متفاوت درون یا بیرون شهر مرتبط می بسازند. راه های شریانی به دو دسته درجه یک و درجه دو تقسیم می شوند:
- شریانی درجه یک: راه های شریانی درجه یک اصلی، راه هایی هستند که امکان ارتباط با شبکه راههای برون شهری را تأمین می کنند. راه های شریانی درجه یک به سه دسته آزادراه، بزرگراه و راههای عبوری تقسیم میشوند:
آزادراه |
در تمام طول آن ترافیک دو طرفه به طور فیزیکی از یکدیگر جداست و جریان عبوری در آن بدون وقفه است.
بدون تقاطع همسطح |
بزرگراه |
ترافیک دو طرفه آن به طور فیزیکی از یکدیگر جداست ولی در طول های مشخصی از آن می توان جریان ترافیک را پیوسته فرض کرد.
تقاطع همسطح با فاصله بیش از ۵/۲ کیلومتر بلامانع است. |
راه عبوری |
ادامه راه های برون شهری دو خطه در داخل شهرها (معمولاً کوچک و متوسط) که به روستاها منتهی می شوند به شرط آنکه عملکرد عبوری آن راهها در داخل شهر یا روستا هم حفظ شود.
فاصله تقاطعهای همسطح کمتر از ۵/۲ کیلومتر نیست. |
- شریانی درجه دو: راه هایی که در طراحی و بهره برداری از آنها به تسهیل در جابجایی و دسترسی وسایط نقلیه موتوری برتری داده می شود. این راه ها عملکرد درون شهری دارند. راه های شریانی درجه دو به راه های شریانی درجه یک و بین شهری، شبکه خیابان های محلی و سایر جاذبه های مهم ترافیکی متصل می شوند. در راه های شریانی درجه دو، جابجایی نقش اصلی را دارد. برای کنترل نقش اجتماعی در راه های شریانی درجه دو، دو راه حل وجود دارد: کنترل نوع کاربری های اطراف و میزان تراکم آنها، تنظیم عبور پیاده ها از عرض خیابان. بنابراین لازم است تا کاربری هایی در اطراف این شریانی قرار بگیرند که سفر سازی کمتری دارد.
- خیابان های محلی: خیابانی است که در طراحی و بهره برداری از آن نیازهای وسایط نقلیه موتوری، دوچرخه سوار و پیاده با اهمیت یکسان رعایت می شود. بنابراین سرعت وسایط نقلیه موتوری در این خیابان ها پائین نگه داشته می شود. نقش ترافیکی فقط یکی از نقشهای اصلی خیابان های محلی است. این خیابان ها تشکیل دهنده معماری شهری هستند و در ایجاد جاذبه های بصری و فضاسازی های دلپذیر و هویت دادن به محل موثر هستند. بنابراین شکل شبکه و طرح هندسی خیابان های محلی تابع عملکرد اصلی هسته شهری است که خیابان ها در آن ها واقع شده اند. نقش اصلی این خیابان ها، توزیع ترافیک بین نواحی مسکونی، تجاری و صنعتی است. خیابان های محلی، راه های توزیع کننده اصلی راه به جاده های محل نواحی گوناگون اتصال می دهند. لازم است تا این خیابانها بر اساس نقش اجتماعی، مورد طراحی قرار بگیرند.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: کتاب مباحث تخصصی برنامه ریزی شهری برنامه ریزی منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” حمل و نقل شهری” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید