معیارهای منظرسازی فضای سبز و باز
منظرسازی (landscape) یا به عبارت بهتر، زمین ارایی، عبارت است از کاربرد گیاهان در طراحی به نحو و صورتی که موجبات ارتقای جلوه های دیداری محیط گردد.
- انسجام فضایی: سازماندهی موزون محیط از راه زمین آرایی با پوشش های گیاهی، یکی از مناسب ترین شیوه های ایجاد انسجام فضایی تعبیر می شود. درختان شاخصترین عنصر طراحی هستند که قادرند تمام بخشهای یک شهر را به هم پیوند دهند.
- فضاسازی: فضا در طراحی منظر به ۲ دسته فضای باز و بسته تقسیم می شود. فضای باز نشاط بخش است، به ویژه اگر بلافاصله از میان یک زمین محدود باریک باز بشود. فضای بسته برای روحیه های مختلف است. خلوتگاهی است برای پناه بردن در تنهایی. به عبارتی با اصل محدود کرده فضاها و مکان ها و تأثیر ویژگی ها و حالت ها می توان فضاهای مطلوب انسانی را به وجود آورد. در حالیکه این تأثیرات ساخته طبیعت هستند و باید با دست ساخت های انسانی در تناسب و توافق کامل قرار بگیرد. بنابراین در فضاهایی که طبیعت نقش مسلط دارد، عناصر فیزیکی باید نوعی سازگاری ایجاد کنند.
- نظم و تنوع: هر دو معرف تناسب و ترکیب متعارف در طراحی محسوب می شوند. در طراحی منظر لازم است که به منظور تجلی زیبایی بصری آن، توجه به نظم و تنوع در حالت تعادل خود معطوف می گردد. به طور کلی از نظر زیباشناسی، نظم بیش از اندازه در هر طرحی باعث یکنواختی و تنوع افراط آمیز موجب سردرگمی می شود.
- تکرار: تکرار، به عنصر نظم و تنوع، معنی و مقصود می دهد و بین فضاهای مختلف وحدت ایجاد می کند. در طراحی پارک ها هم تکرار برخی از موارد طبیعی یا مصنوعی و فضاها می توانند به چنین وحدتی منجر شوند.
- سازگاری: لازم است تا منظرسازی با شرایط جغرافیایی و اقلیمی آن منطقه سازگاری داشته باشد. سازگاری با کاربری های مجاور نیز موجب افزایش کیفیت های دیداری می شود.
- مردم داری: منظور، پرهیز از منظرسازی های وسیع دکوراتیو، کاربردی کردن و تلفیق کارکردهای عمومی در طراحی هاست به عنوان نمونه، پاسخگویی به نیازهای مثبت انسانی، بنیادی است.
- حداقل دخالت و تجاوز به شرایط طبیعی: لازم است تا هر نوع طراحی با شرایط توپوگرافی، هیدروگرافی، پوشش گیاهی و اقلیم انطباق داشته باشد.
- راحتی دسترسی و حرکت: علاوه بر دسترسی راحت به فضای سبز، راه های دسترسی آن درون پارک هم اهمیت دارد.
- اصول زیبایی شناسی: اصول زیبایی شناسی در فضای سبز را در چند دسته می توان تعریف کرد.
خط | خطوط از دیدگاه بصری تأثیرات گوناگونی دارند. مثلاً خطوط عمودی کیفیت دینامیکی دارند. خطوط قطری و زیگزاگی، نرمی و اراکش خاطر را به وجود می آورند. |
فرم | شکل خارجی اشیاء که یال های آن از خطوط متعددی تشکیل می شود، فرم نام دارد. فرم در منظر از پتانسیل ها و محدودیت سایت تأثیر می پذیرد و تابعی از شکل سایت است. |
بافت | رابطه و همبستگی بین مجموعه بخش های مختلف هر شی و جسمی، بافت آن نام دارد. به طور کلی بافت منظر به دو دسته طبیعی (گیاهان) و مصنوعی (مصالح و کف سازی) تقسیم می شود که هر یک از آنها به سه نوع بافت نرم، متوسط و خشن تقسیم می شوند. اصولاً بافت نرم بیانگر سرزندگی و کمی آشفتگی است و تأثیر غیر جدی تری در بیننده ایجاد می کند. بافت خشن با خشونت و تحکم خود به ایجاد تأثیرات بیشتری در بیننده می انجامد. |
- رنگ: حاصل بازتاب فیزیکی نور از سطح اشیاء است. می توان با بهره گیری از رنگها، تفکیک فضاها و نوع کارکرد آنها را مشخص کرد
اصول مدیریت و حفظ و بهسازی فضای سبز عمومی:
ایجاد فضای سبز در شهرها را نباید در چارچوب مسئولیت های شهرداری یا مدیریت شهری محدود کرد. بلکه مشارکت مردم و اقدامات انفرادی و جمعی آنها ضروری و لازم است. آثار مشارکت مردم، به مراتب گسترده تر از اقدامات دولتی و رسمی است.
به طور کلی موفقیت سازوکار مدیریت فضای سبز شهری، مستلزم موارد زیر است:
- ارتقای نقش مردم: اساساً هدف از ایجاد فضای سبز عمومی، ارتقای سلامت جسمی و روحی مردم است. بنا بر اظهار نظر UNEP، رشد و گسترش فضای سبز به طور مطلوب زمانی امکانپذیر است که سطح زندگی و آموزش عمومی به نحو چشم گیری ارتقاء پیدا کند. از دو طریق، مدیران شهری می توانند نقش مردم را ارتقاء دهند:
- ارائه آموزش غیررسمی به کاربران فضای سبز بر حسب شرایط خاص هر یک از گروه های جنسی و سنی.
- تقویت حس احساس مسئولیت در مردم.
- ارتقای بهره وری اکولوژیکی فضای سبز شهری: بهره وری در یک مفهوم ساده عبارت است از: نسبت ستانده به داده، در واقع بهره وری به نوعی نگرش و فرهنگ برنامه ریزی و اجراست که در آن حداکثر استفاده از حداقل امکانات به عمل می آید. بهره وری دارای دو شاخص کارایی (انجام درست کارها) و اثربخشی (انجام کارهای درست) می باشد.
بنابراین لازم است تا مدیران شهری، با اتخاذ تدابیری به منظور حفظ و توسعه فضاهای سبز خصوصی و نیمهخصوصی اقدام کنند و از تخریب آنها با جدیت جلوگیری کنند. علاوه بر این با تبدیل سطوح سبز به فضای سبز میتوان به ارتقای بهره وری اکولوژیکی دست یافت. انتخاب گونه های گیاهی مناسب، انبوه سازی درختان و پرهیز از تک درخت سازی محوطه ها و اختصاص مساحت کافی برای هر یک از پروژه های توسعه فضای سبز. حداقل وسعتی را که یک پارک میتواند اثرات مطلوب خود را در آب و هوای یک منطقه بگذارد ۲/۱-۱ هکتار است.
بنابراین میتوان گفت که فضاهای سبز کوچکی که در محله های پر تراکم قرار دارند، فضاهای آلوده محسوب می شوند. علاوه بر این توضیح فضاهای سبز در قطعات کوچک و پراکنده، هزینه حفظ و نگهداری را افزایش می دهد.
- ارتقای بهره وری اجتماعی فضاهای سبز شهری: آنچه از دیدگاه محیط اجتماعی در ارتباط با فضای سبز شهری اهمیت دارد، میزان فضای سبز عمومی است. یعنی فضای سبزی که رفتوآمد عموم در آن بدون مانع باشد. بنابراین هرچه فضای سبز عمومی در حفظ جمعیت و خدمات رسانی به مردم موفق تر باشند، بهره وری اجتماعی آنها بیشتر است.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: کتاب مباحث تخصصی برنامه ریزی شهری برنامه ریزی منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” فضای سبز شهری” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
Zeinab says
سلام ممنون از مطالب مفیدی که در سایت قرار میدید
یک خواهش داشتم اگر امکانش هست دریافت به صورت PDF رو در آخر هر موضوع قرار بدید ،خیلی ممنونم.
کیمیا فکر بزرگ says
سلام و احترام خدمت شما. ممنون از محبتتون.
بله، تلاشمون میکنیم.
موفق باشید.