منطقه بندی در شهر | Zoning
منطقه بندی روشی است که از طریق آن با توجه به کارکردهای داخلی شهرها از زمین های شهری استفاده صحیح به عمل می آید؛ بدین سان که فضای کافی برای انواع مختلف فعالیت های شهری، توسعه شهر و کارکردهای شهری فراهم می شود و هر بخش از فعالیت های مهم شهری، فضای خود را می یابد و با توجه به دیگر کارکردها و فعالیت ها عمل می کند. کاربرد عمده منطقه بندی جلوگیری از ظهور محلات و نواحی غیر برنامه ریزی شده می باشد.
نقش منطقه بندی
- کنترل شکل شهر و ارتباط بین کاربری اراضی که در نتیجه شهرهای کارآمد و زیبا شکل خواهد گرفت.
- ارتقای سلامتی و رفاه اجتماعی با تضمین فضای مناسب برای کاربری ها و امکانات رفاهی مورد نیاز
- ارتقای استراتژی توسعه با برنامه ریزی کاربری اراضی شهری
- تجزیه و تحلیل تضادها و به حداقل رساندن آنها از طریق فرآیند تصمیم سازی
- استفاده درست از زمین، حفظ تجانس، سازگاری کاربری ها و حفظ اراضی برای نیازهای آینده
- مهم ترین وسیله برای اجرای طرح های جامع شهری و سازماندهی به نظام کاربری زمین در شهر و پیرامون آن
- حفظ منافع عمومی، کاهش نابرابری ها، توسعه خدمات و تسهیلات عمومی، بهسازی محیط زیست و اعتلای کیفیت فضاها و سیمای شهر
اهداف منطقه بندی
- کاهش تراکم در خیابان ها
- تضمین ایمنی از آتش سوزی، وحشت و دیگر مخاطرات
- ارتقا و بهبود بهداشت و رفاه اجتماعی عمومی
- تهیه هوا و روشنایی کافی و مناسب
- جلوگیری از تراکم بیش از حد جمعیت در اراضی شهری
- تسهیل تهیه کافی حمل و نقل، آب، فاضلاب، مدارس، پارک ها و دیگر نیازمندی های عمومی
مبانی منطقه بندی
- مقدمات منطقه بندی: الگوی معمولی منطقه ها در فرم نوارهای متحدالمرکز است. ناحیه مرکزی شهر به وسیله ناحیه نیمه مرکز، ناحیه میانی و ناحیه توسعه نیافته (آماده سازی نشده) همراهی می شود. دیگر الگوی منطقه ها بایستی بلوک ها یا واحدها برای استفاده های متنوع در بخشهای مختلف شهر را آماده نماید.
- مرزها: یک خیابان یا یک جاده معمولاً نمی تواند در مرز مناسبی تلقی شود. یک راه آهن یا یک پارک یا یک فضای باز سبز به عنوان مرز قابل قبول می تواند باشد.
- شهرهای موجود: وقتی منطقه بندی در شهر موجود عملی شد، با اطلاعات مربوط به استفاده موجود از زمین های جمع آوری شده و در صورت امکان، شهر به منطقه ها با در نظر گرفتن نواحی ویژه تقسیم می گردد.
- انعطافپذیری: مبانی منطقه بندی ممکن است به سختی اجرا گردد، فرض مهم دقت در کار کردن در خارج از جزئیات منطقه بندی است. خانه ها باید خیلی نزدیک مکان کار باشد تا زمان و هزینه مسافرت تقلیل یابد. مراکز خرید کوچک برای نیازمندی های روزانه باید در منطقه مسکونی ایجاد شود.
- شهرهای جدید: برای طراحی یک شهر جدید با جمعیت مشخص به نواحی مسکونی، صنعتی و تجاری نیاز است، معمولاً شهر به منطقه های مناسب تقسیم میشود.
مزیت های منطقه بندی
- کاهش خطر آتش سوزی
- تحت کنترل درآمدن توسعه آتی شهر
- آماده سازی عناصری از قبیل پارک ها، زمین بازی، سینما، مراکز خرید، مدارس و… جهت ارتقا مطلوبیت عمومی
- ایجاد محیطی آرام، فضای باز و سالم و ارتقا سلامتی جامعه (ممانعت از استقرار صنایع مزاحم در منطقه مسکونی)
- توزیع متناسب جمعیت
- خدمات بهینه عمومی (استفاده اقتصادی متنوع از خدمات بهینه همانند آب، دفع فاضلاب، تلفن و…)
انواع منطقه بندی
با توجه به اهداف تقسیم زمین، منطقه بندی به انواع گوناگون طبقه بندی شده است:
بر اساس اهداف | متوازن | تقسیم بندی منطقه جغرافیایی که از لحاظ شاخص های مورد نظر همگن باشد. |
طبقاتی | قرار دادن قسمت های مختلف یک محدوده در دسته هایی که هر یک دارای خصوصیات خاصی هستند. | |
بر اساس شاخصهای مورد نظر | شاخص های طبیعی | همگنی در شاخص های طبیعی همچون ارتفاع، اقلیم، رودخانه ها و… |
شاخص های انسانی | با توجه به متغییرهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی |
جنبه های منطقه بندی
منطقه بندی تراکمی : بر تعیین و کنترل میزان جمعیت در منطقه واحدهای مسکونی تاکید می شود. این نوع منطقه بندی دارای مزایای زیر می باشد:
- ارائه طرح های مناسب، طراحی انواع خدمات و مطبوعیت های عمومی
- کاهش شلوغی
- پایداری ارزش زمین
منطقه بندی ارتفاعی : هدف آن کنترل ارتفاع ساختمان ها است و دارای مزایای زیر می باشد:
- کنترل توسعه نواحی تجاری مرکز شهرها و حل معضلات ترافیک
- احداث ساختمان ها با ارتفاع یکسان و ارتقا زیبایی
- جلوگیری از انحصار زیاد نور و تهویه به وسیله بعضی از ساختمان ها
- جلوگیری از افزایش ارزش زمین تنها در نواحی مناسب مشخص
- ممانعت از ایجاد ساختمان های مرتفع در مجاورت ساختمان های کوتاه
- کنترل عقبنشینی ساختمان ها از طرف خیابان
منطقه بندی کاربری: اصل اساسی در منطقه بندی کاربری این است که شهر به بخشها یا مناطق متفاوت تقسیم شود و هر منطقه در جهت اهداف صحیح و در موقعیت مکانی مناسب مورد استفاده قرار گیرد و با سایر مناطق ارتباط داشته باشد. در این نوع منطقه بندی شهر به بخش های زیر تقسیم می شود:
- بخش مسکونی (۵۰%-۴۰%)
- بخش تجاری (۵%-۲%): بانک ها، مغازه ها، ادارات و انبا ها، دفاتر تجاری و… (ترجیحاً نزدیک جاده ها)
- بخش صنعتی (۲۵%-۲%): صنایع کوچک، سبک، متوسط و سنگین (دور از بخش های دیگر و با توجه به جهت باد)
- بخش اوقات فراغت (بقیه): پارک های اصلی، زمین های بازی، سینماها، تئاترها، تالارهای شهر، کلوپ ها، کتابخانه ها، رستوران ها، استادیوم ها و… (واحدهای گوناگون آن می بایست در سرتاسر شهر پراکنده باشد)
مزایا منطقه بندی کاربری
- انتخاب محل های مناسب و مهیا نمودن بهترین زمین برای هر کاربری
- پایداری ارزش زمین
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: کتاب مباحث تخصصی برنامه ریزی شهری برنامه ریزی منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” منطقه بندی در شهر ” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید