مدیریت تقاضا، تامین و توسعه منابع آب
توسعه پایدار در بخش آب، جز با جامع نگری در مدیریت آب امکان پذیر نیست. مدیریت جامع آب نیز به نوبه خود، وظیفه تنظیم ارتباط بخش آب با توسعه اجتماعی و اقتصادی را بر عهده دارد.
مدیریت تامین و تقاضا، اهمیتی همسان و هم پایه دارند و در برنامهریزی ها، بایستی توامان مورد توجه قرار گیرند. جنبههای غالب مدیریت تقاضای آب، جنبههای اقتصادی و زیست محیطی و الگوی مصرف است.
مدیریت تامین و توسعه منابع آب به مثابه یک عامل پویا و موثر در سیاست گذاری، برنامهریزی و ایجاد امکانات لازم برای بهره گیری از منابع آب، از سالهای پیش شکل گرفته است و توجه عمده خود را به توسعه منابع آب، عمدتاً شیوههای مصرف، ابزارهای لازم برای استفاده بهتر و الگوهای مصرف آب را مطرح میکند. مدیریت تقاضا مبتنی بر ضروریاتی است که به برخی از آنها اشاره میشود.
توسعه و نوسازی صنعتی، افزایش ناگهانی مصرف آب را به دنبال داشته است. سهم صنعت به عنوان دومین مصرف کننده آب، قریب ۲۵% است.
ساندارپاستل یکی از صاحب نظران امور آب در کتاب ((آخرین واحه)) می نویسد: ((۱۰ تا ۵۰ % آب مصرفی کشاورزی، قریب ۴۰ تا ۹۰ درصد آب مصرفی صنعت و حدود ۳۰ درصد آب مصرفی شهرها قابل کاهش است. بدون آن که به اصول هدف لطمه ای وارد شود)). بنابراین مدیریت تقاضا و تنظیم الگوی مصرف آب با سازماندهی مناسب، میتواند راه گشای تعدیل در اتلاف آب باشد.
مدیریت تقاضا به عنوان حلقه مکمل و متقابل مدیریت تامین، برای ساماندهی و کمک به حل نتایج ناشی از معضلاتی که گفته شد، ضرورت می یابد. آلفرد مارشال تامین و تقاضای آب را دو لبه یک قیچی میداند که در یک برنامهریزی صحیح، بایستی توامان مورد توجه قرار گیرد.
هدف از سرمایه گذاری ها در زمینه آب، آسایش عمومی، تعالی جامعه، بهداشت و رفاه مادی است. اما اغلب راهکارهای این سرمایه گذاری ها به صورت منسجم تدوین نمیشود. هدف مدیریت تقاضای آب، تدوین سیاستها و ایجاد راهکارهایی است که این ضعف اساسی را برطرف کند. از نمونه این اهداف و سیاستها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
· تخصیص بهینه آب در بین مصرف کنندگان.
· ایجاد ظرفیت و تامین امکانات برای پاسخگویی به تقاضای آب در مناطق رو به رشد.
· تحلیل دقیق میزان مصرف آب و تدوین نظام متناسب تعرفه.
· استفاده صحیح و موثر از امکانات موجود در جهت کاهش نیاز به سرمایه گذاری های جدید در طرحهای تامین آب.
· برنامهریزی در جهت کنترل تبعات خشکسالی و کاهش هزینههای ناشی از آن.
· حفظ کیفیت آب از طریق کنترل مصرف، جلوگیری از آلودگی و کمک به کاهش آلودگی در آبهای قابل استفاده.
· جلوگیری از اتلاف و مصارف غیر ضروری آب در بخشهای مختلف مصرف (محمودی، مهرماه ۱۳۷۵)
حفاظت آب
حفاظت آب یعنی فعالیتهای طراحی شده برای کاهش تقاضای آب مصرفی، بهبود راندمان مصرف و کاستن هرز و اتلاف آب که یکی از محوری ترین راهبردها و سیاستهای مدیریت آب و آبرسانی شهری است. حفاظت آب را صرفهجویی نیز می نامند.
شیوههای حفاظت آب/ صرفهجویی
شیوههای متعددی برای انجام حفاظت و صرفهجویی مصرف آب به کارگرفته میشود، که به برخی از آنها ذیلاً اشاره میشود:
۱- شیوههای حفاظت یا صرفهجویی آب در محیط های داخلی
روشهای حفاظت در بخشهای مسکونی عبارتند از:
· استفاده از ماشین های ظرفشویی یا لباسشویی با مصرف پایین و کنترل شده انرژی آب.
· حالت انعطافی و برگشتی داشتن آبهای غیر شرب.
· نصب قطع کنندههای اتوماتیک و زمان دار روی تجهیزات مصرف آب.
· پیدا کردن نشتی ها و تعمیر و رفع آن.
· نصب دستگاههای آب گرمکن پاسخده به لحظه مصرف.
· نصب شیرآلات و سردوشهای کم فشار.
· نصب کنتورهای زیرزمینی در واحدهای مسکونی چند خانواری.
· تنظیم نرخ آب به منظور تشویق حفاظت از طریق صرفهجویی.
شیوههای حفاظت یا صرفهجویی در بخشهای تجاری و صنعتی:
· بهبود سامانه خنک کنندهها یا گرم کنندهها.
· جایگزینی تجهیزات خنک کننده آبی با دستگاههای خنک کننده گازی.
· به کارگیری فرآیند چرخه ای آب.
· پیدا کردن نشتی ها و تعمیر و رفع آن.
· احیای آب باران برای مصرف غیر شرب.
· نصب سامانه های بی آب برای بهداشت فردی (در جاهایی که مجاز شمرده میشود).
· نصب کنتورهای خانگی در جاهایی که وجود ندارند.
۲- شیوههای حفاظت یا صرفهجویی آب در محیط های بیرونی
خانوارها حدود ۵۰% کل آب مصرفی را بیرون از محیط خانه استفاده میکنند.
اعمال شیوههای درست صرفهجویی آب در آبیاری و فضای سبز باعث کاهش مصرف آب در محیط های بیرونی میشود.
برخی از این شیوهها شامل موارد ذیل است:
· وضع و رعایت قانون کاشت محوطه که نوع کاشت درختان، بوته ها و چمن ها را محدود میکند.
· استفاده از گیاهان بومی که به آبیاری کمتری نیاز دارند.
· حداقل استفاده از آب تاحد مجاز، به میزانی که گیاهان نیاز دارند. برای مثال در شمال غربی اقیانوس آرام یک قطعه چمن در مجموع دو نوبت آبیاری هفتگی فقط ۱ اینچ آب نیاز دارد.
· نصب سامانه کشت با آب باران با جمع کردن آب باران هنگام سرازیر شدن از بام ها.
· استفاده از شیوههای آبیاری قطره ای و بارانی (فواره) برای آبیاری کردن به منظور جلوگیری از شیوههای غرقابی.
موفقیت در مدیریت تقاضا
مدیریت تقاضا زمانی موفق است که شیوههای زیر به کار گرفته شود:
· افکار عمومی را نسبت به اهمیت هزینههای آب مطلع کند.
· انگیزه های لازم را برای مشارکت مردم در نرخ گذاری به وجود آورد.
· در اصلاح الگوی مصرف و آموزش همگانی مردم کوشا باشد.
· از تکنولوژی های مناسب برای کاهش مصرف در بخشهای گوناگون استفاده کند.
· با استفاده بهتر از ظرفیت های موجود، نیاز ایجاد به ظرفیت های جدید را کاهش دهد.
· در ایجاد طرحهای جدید آب و فاضلاب، از مردم نظر خواهی کند.
· آب به اندازه نیاز و با کیفیت مناسب و بهداشتی در اختیار مصرف کنندگان قراردهد.
· توان پیشگیری از آلودگی یا حذف و تخفیف آلودگی آب را داشته باشد.
· با کمترین زیان وارده به منابع و تاسیسات آب، خدمات با کیفیت مطلوب و اقتصادی به مشترکین ارائه نماید.
راهبردهی تخصیص منابع برای تامین آب آشامیدنی
· تهیه و توزیع آب بسته بندی شده.
· تصفیه آب در محل مصرف.
· تکمیل تصفیه آب در محل مصرف.
· انتقال و انحراف آب از منابع دور دست.
· استفاده از آب باران.
· ایجاد شبکههای مستقل توزیع آب آشامیدنی.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری
منبع: کتاب مجموعه مباحث مشترک برنامه ریزی و طراحی شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید