تاریخچه، تعاریف و مفاهیم توسعه پایدار
- توسعه عبارت است از تحولی مثبت در مجموعه ساختار مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی یک جامعه.
- کنفرانس ریو بزرگ ترین گردهمایی زیست محیطی و اولین صحنه رویارویی دو جهان توسعه یافته و در حال توسعه بود که برقراری توازن میان منافع شمال و جنوب، دستیابی مشارکت جهانی نوین و عادلانه و همکاری در رسیدن به توسعه پایدار برای همه هدف این کنفرانس بود. در این اجلاس سه متن عمده به تصویب رسید:
- دستور کار ۲۱
- بیانیه ریو پیرامون محیط زیست و توسعه
- اصول عمده مدیریت پایدار جنگل های کره زمین
دستور کار ۲۱ |
||||
ابعاد اقتصادی-اجتماعی |
اقدامات لازم برای توسعه پایدار |
تقویت نقش گروههای عمده |
شیوههای اجرایی |
|
-تسریع توسعه و دستیابی به اقتصاد جهانی
– مبارزه با فقر – تغییر الگوهای مصرف و تولید – تحولات جمعیتی – حفظ و توسعه بهداشت – تأمین مسکن مناسب |
-حفاظت از جو
– مدیریت صحیح پسماندها و فاضلابها – نگرش جامع در برنامهریزی و مدیریت منابع زمینی – مبارزه با جنگل زدایی – حفاظت از تنوع زیستی – بیوتکنولوژی پایدار – ترویج کشاورزی و توسعه پایدار روستایی |
-زنان/ جوانان و کودکان
– مردم بومی – سازمانهای غیردولتی – مقامات محلی – جامعه علمی و تکنولوژی – کارگران و اتحادیههای کارگری – تجارت و صنعت – کشاورزان |
– آموزش و آگاهی عموم
– ایجاد توان و قابلیت علمی – ترتیبات نهادی بینالمللی – علوم در خدمت توسعه پایدار – مکانیسمها و ابزار قانونی – انتقال تکنولوژی سالم از نظر زیستمحیطی |
راهبردهای کلان توسعه پایدار
- کاهش مصرف منابع طبیعی و کارایی بیشتر در استفاده از آنها
- کاهش تولید آلاینده ها و بازیافت بیشتر ضایعات
- حفاظت از نظام های حامی حیات و تولید بیشتر «زیست توده»
- اولویت دادن به نیازهای پایه انسانی و اجتماعات محلی
- حفاظت و ترویج گوناگونی در عین عدالت بین انسانها، کشورها و فرهنگ ها و نیز تضمین عدالت بین انسان ها
سیاست های توسعه پایدار
- به حداقل رساندن مصرف منابع طبیعی تجدیدناپذیر
- پایدار ساختن مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر
- نگهداشتن حد تولید ضایعات و آلودگی ها در میزان ظرفیت جذب محلی و جهانی
- تأمین نیازهای پایه انسانی و اجتماعی
نظریات مربوط به پایداری شهری
-
نظریه شهر فشرده:
هیلمن بر این عقیده است که متراکم کردن شهرها، راهی است برای کاهش میزان رفت و آمد و کوتاه کردن مسافتها و متعاقب آن کاهش آلودگی و گازهای گلخانه ای، یعنی همان عواملی که سبب افزایش گرمای زمین شده اند. این سبک باعث کاهش استفاده از سوخت های فسیلی، هزینه های حمل و نقل، هزینه های گرمایش و آلودگی می گردد.
-
نظریه تدبیر پایدار اویکدروم:
یکی از تئوریهایی است که بر اساس تدبیر پایداری اویکدروم و منشور آلبرگ بوده است. بر اساس این نظریه پایداری فرآیندی محلی، آگاهانه، مشارکتی و تعادل جو است که درون یک موازنه اکولوژیکی عمل می کند و هیچ مشکلی را به بیرون از قلمرو خود منتقل نمی کند و یا به آینده واگذار نمی کند.
-
نظریه روستا-شهر:
ویژگی های کلی و عمومی که باید در این ساختار رعایت شوند عبارتاند از:
- تنوع کاربری ها مانند وجود فروشگاه ها، محل تفریح و تسهیلات جمعی به موازات خانه ها
- ساکنین و شاغلین انتخاب شده و گزینش شده
- توسعه با حجمی مناسب که فعالیت های غیرمسکونی را تشویق کند
- ایجاد حسی قوی از مکان با قرار دادن تسهیلات زیربنایی در فواصل مناسب در مقیاس پیاده از همه سکونت گاهها
- مشارکت ساکنین محلی در برنامه ریزی و مدیریت توسعه در سطحی وسیع
چهار ایده اصلی این اقدام برای برنامهریزی و طراحی به این ترتیب است:
- مرکز محله باید به وسیله فضاهای عمومی تعریف شده باشد و فعالیت های شهری و اقتصادی فعال شده باشد.
- هر همسایگی باید از انواعی از ساکنین و کاربری ها تشکیل شده باشد.
- اهمیت استفاده از ماشین باید مد نظر باشد.
- معماری باید به بافت اطراف چه ساختمانها، چه فضاها و چه سنتهای محلی پاسخگو باشد.
-
شهر پایدار:
شهر پایدار، شهری است که به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد ضایعات و بازیافت آنها تا حد امکان و پذیرش سیاست های مفید درازمدت، قادر به ادامه حیات خود باشد.
راهکارهایی به سوی شهر پایدار
- کاهش اتکا به خودرو (به ویژه خودروی شخصی) در جابجایی: محدود ساختن زمانی و مکانی تردد خودروهای شخصی، اولویت دادن به مسیرهای پیاده و دوچرخه و اتوبوس، شهر الکترونیک و…
- افزایش فشردگی کالبدی در توسعه شهری: افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی، ایجاد مراکز متعدد شهری، روی آوردن به الگوی روستا-شهری
- حفاظت و احیای نظام های طبیعی در شهر و منطقه پیرامون
- کاهش مصرف منابع و تولید آلودگی در شهر و منطقه مربوط به آن
- بهبود زیست پذیری اجتماعات شهری: مشارکت شهروندان در اداره امور محلی، توافق های محلی بین بخش عمومی و خصوصی، ایجاد گروه های محلی داوطلب و…
- پایندگی و تقویت اقتصاد شهری: برنامه ریزی برای کاهش فقر و بیکاری، توزیع عادلانه مواهب، ایجاد فرصت های برابر شغلی و…
- اصلاح نظام اداری و حکمرانی شهری
-
شهر اکولوژیک:
مفهوم شهر اکولوژیک رعایت ملاحظات زیست محیطی در توسعه و ادامه حیات شهر است، به نحوی که محدودیت های اجتماعی در برابر انسان متناسب آنچه طبیعت ایجاد نموده باشد. سه عنصر مهم اکولوژیکی مردم، افتصاد و محیط باید زبان طراحی جدید شهری در قرن بیست یکم باشد.
اصول شهر اکولوژیک از دیدگاه مارک روزلند به قرار زیر است:
- بازنگری و اولویت های کاربری اراضی به منظور ایجاد جوامع فشرده، متنوع، سالم و با کاربری های مختلط
- توجه به پیاده روی، دوچرخه سواری و وسایل حمل و نقل عمومی به جای خودروهای شخصی
- احیای محیط های شهری صدمه دیده
- ایجاد مسکن شایسته، ارزان، امن، راحت و از نظر نژادی و اقتصادی مختلط
- بارور ساختن عدالت اجتماعی و ایجاد فرصت های بهتر برای زنان و اقلیت ها
- حمایت از کشاورزی محلی، ایجاد فضای سبز شهری و باغ شهرها
- ترویج بازیافت، کاهش آلودگی و پسماندهای خطرناک
- همکاری با شرکت های تجاری جهت حمایت از فعالیت های اقتصادی
- ترویج ساده زیستی
- بالا بردن آگاهی های زیست محیطی از طریق آموزش فعالان
مهم ترین ویژگی های شهر سالم عبارتاند از:
- دارای توسعه پایدار، پتانسیل های طبیعی لازم و امین در برابر خطرها و بلایا
- وجود رابطه معقول میان تعداد جمعیت و توان های محیطی
- دارای کمترین تنش های اجتماعی و دارای فضاهای عمومی جهت تعاملات اجتماعی
- مولد از نظر اقتصادی
- توزیع عادلانه منافع و خدمات و فاقد ناهمگونی های شدید فضایی- اجتماعی
- پیوند منظم و پایدار با نواحی پیرامونی و روستاها
- وجود سلسله مراتب کانون های شهری در جایگاه و مرتبه واقعی خود
- مشارکت مردمی و دموکراسی گفتمانی و شایستهسالاری
-
شهر سبز:
شهر سبز، شهری است که مردم در آن نسبت به محیط زیست خود احساس مسئولیت می کنند و در مشارکت با نهادهای مدنی و سازمان های دولتی، محیطی سالم و آرام و پرنشاط با حداقل استانداردهای زیست محیطی، به وجود می آورند.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: کتاب مباحث تخصصی برنامه ریزی شهری برنامه ریزی منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” تعاریف و مفاهیم توسعه پایدار ” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید