توسعه پایدار شهری | sustainable city development
پیشینه توسعه پایدار
در سال ۱۹۷۲ کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه محیط زیست انسان، منتهی به اعلامیه استکهلم گردید و این کنفرانس نقطه عطفی در تاریخ نگرش رسمی به منابع طبیعی و سیستم های بهره برداری از زمین می باشد. اعلامیه سال ۱۹۷۲ و اعلامیه ۱۹۷۴ کوکوئیک (Cocoyc) ضمن تصدیق پیچیدگی و جدی بودن بحران های اجتماعی و زیست محیطی که جامعه انسانی با آن روبروست سبب بروز پیام های نوید بخش شده اند. اعلامیه های بعدی، نهایتاً به تشکیل کنفرانس محیط زیست و توسعه یا «اجلاس زمین» در سال ۱۹۹۲ منجر شد. در اجلاس مذکور سه متن عمده به تصویب رسید:
- دستور کار ۲۱
- بیانیه ریو پیرامون محیط زیست و توسعه ( حفظ محیر زیست در برنامه های توسعه ملی)
- اصول عمده مدیریت پایدار جنگل های کره زمین
مفهوم توسعه پایدار
این واژه اولین بار به طور رسمی توسط برانت لند در سال ۱۹۸۷ در گزارش «آینده مشترک ما» مطرح گردید.
این واژه به مفهوم گسترده آن شامل اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع پایه، منابع طبیعی، منابع مالی و نیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب همراه با به کارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل های امروز و آینده به طور مستمر و قابل رضایت می شود.
همچنین تعاریف متعددی از طرف سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۱ و همچنین گرتلند و همکارانش در سال ۱۹۹۱ و نیز لی یر در سال ۱۹۹۶ مطرح گردیده است.
در تمامی این تعاریف یک حالت دوگانگی مشاهده می شود که در برخی تعاریف، توسعه پایدار به نوعی توصیف کننده یک هدف است اما در برخی دیگر، توسعه پایدار به عنوان یک اصل یا هدایتگر و راهنما ست که چارچوبی برای تقسیمات مختلف فراهم می کند.
اصول و ارکان توسعه پایدار
استراتژی های توسعه پایدار در چند اصل اساسی می تواند متمرکز باشد که این اصول را می توان ابعاد پنج گانه توسعه پایدار نامید:
- پایداری اقتصادی
- پایداری اجتماعی
- پایداری بوم شناختی
- توسعه مکانی پایدار
- تداوم فرهنگی
مفهوم توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار شهری در واقع زیر مجموعه از توسعه پایدار می شود. سابقه تأکید بر رابطه شهر و محیط زیست در گردهمایی چندان طولانی نیست. اولین گردهمایی زیست محیطی در اروپا در سال ۱۹۵۷ برگزار شد و در قطعنامه آن در سه مورد به شهرها توجه شده است: در مناطق شهری حفاظت و توسعه کیفیت محیط در اولویت قرار گیرد و با گسترش حفاظت از سلامتی انسان به استفاده بهینه و منطقی از منابع پرداخته شود.
دو نوع نگرش در مورد پایداری شهری وجود دارد:
- نگرش بوم شناسانه به پایداری شهری
- نگرش اجتماعی – اقتصادی به پایداری شهری
مفهوم شهر پایدار
شهر جمع و جور الزاماً شهر بی روحیه و فاقد لطافت نیست برعکس شهر پایدار بر سبز کردن فضاهای شهری و طراحی متکی به درخت و فضای سبز، پارکهای شهر و باغ، باغچه و شبکه بهم پیوسته فضاهای باز و سبز منطقه ای تأکید دارد.
مسئله اصلی در قرن ۲۱ این خواهد بود که چگونه در چارچوب محدودیت ها و هماهنگ با زمین و همنوعان خود، زندگی خوب و درستی داشته باشیم. شهرهای بزرگ حاصل بی رحمی، گمراهی و افسار گسیختگی انسان است و شهرهای قابل زیست، پایداری خود را مدیون فروتنی عطوفت و قبول مفهوم قناعت هستند.
شهرسازی سنتی جدید امروزه به نام شهرسازی جدید معروف است. بسیاری از عناصر کالبدی شهر پایدار را معرفی کرده است. مهم ترین اجزای چنین شهری عبارتاند از:
تأکید بر عابر پیاده، ترکیب و اختلاط کاربری ها، تأکید بر عملکرد اجتماعی به عنوان عامل وحدت بخش بناها و فضاهای عمومی، فضاهای مدنی پویا، فضاهای فعال و زنده شهری، حس مکان، کالبد و الگوی شهری تعالیبخش، به خاطر سپردنی و دارای احساس خاص همبستگی و تعلق.
خصوصیات شهر پایدار
- توجه به محدودیت های اکولوژیکی عمده
- پایداری اجتماعی و کیفیت زندگی بالا
- دیدگاه های جامع و کلینگر
- چارچوب اخلاقی جدید
- عدالت و برابری (عدالت اجتماعی)
- بررسی سود و زیان اجتماعی و زیست محیطی (حسابداری شهر پایدار)
رابطه شهرسازی و شهر پایدار
سلمن (Selman) در سال ۱۹۹۵ تحلیل نقش شهرسازی در ایجاد پایداری در شهرها هشت زمینه فعالیت را به شرح زیر برای دستیابی به شهر پایدار به شهرسازان توصیه می کند:
- حمایت از سرمایه ای طبیعی حساس
- حفاظت و نگهداری از منابع طبیعی
- آینده نگری در تصمیمات
- عدالت اجتماعی در جامعه و بین نسل ها
- چرخه سالم توسعه
- ترغیب و تشویق شهروندان به مشارکت
- استفاده از محصولات بادوام
- بالا بردن فرهنگ و آگاهی های عمومی
ملاحظات کلی در برنامه ریزی برای توسعه پایدار شهری
- ملاحظات اقتصادی
- ملاحظات اجتماعی و فرهنگی
- ملاحظات زیستمحیطی
- ملاحظات کالبدی
- مدیریت، تصمیم گیری و شیوه های اجرایی
پیشنهادهایی برای دستیابی به فرم شهر پایدار
- ساخت و ساز با کیفیت مطلوب
- ایجاد حس تعلق و تعهد به خانواده، خانه، محله و شهر
- انسانی نمودن فضاها
- استفاده از عناصر طبیعی در طراحی فضا و افزایش ارتباط انسان با طبیعت
- استفاده از مصالح بادوام و مستحکم
- به کارگیری فضاهای سبز در طبقات و پشت بام ها
- سازگاری فرم و عملکرد در ساختمان ها و فضاهای شهری
- توسعه متراکم با ساختمان های کوتاه مرتبه
- تبعیت از فرم زمین و تیپولوژی شهر
- استفاده از فرهنگ و سنت خودی در طراحی
شاخص های پایداری شهری
کارشناسان بین المللی محیط زیست شهری از سال ۱۹۹۶ شروع به تهیه شاخص های پایداری شهری برای آژانس محیط زیست اروپا کردند. این شاخص ها در سه بعد اساسی محاسبه می شوند:
- جریان منابع و مواد خام، کالاها، غذاها، انرژی، آب و آلودگی های مربوط به آنها.
- آلودگی های کاربری، ترافیک، حمل و نقل و آثار آن بر منظر
- کیفیت محیط زیست شهری (آب، هوا، ایمنی، مسکن و فضاهای سبز)
تجاربی از طرح های موفق بهبود محیط زیست شهری
شهردار السلام: حمایت مداوم تصمیم گیران سیاسی، مشارکت شهروندان و آموزش
شهردار سورابایای اندونزی: همکاری افراد محلی و مشارکت نزدیک شهروندان با شهرداری، بهینه سازی ساختاری و زیست محیطی و نقش فعال زنان در پروژهها
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: جزوه سیر اندیشه ها در شهرسازی و مبانی برنامه ریزی شهری ، منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مقاله جایگاه توسعه پایدار شهری با ذکر منبع بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید