سال های طلایی یا دوران هماهنگ سازی جامعه با فناوری های نوین (۱۹۶۰ تا ۱۹۷۳)
دهه ۶۰ میلادی دهه تثبیت تقسیم جهان میان دو بلوک قدرتمند شرق و غرب و رشد سریع اقتصادی آنها بود. ساخت دیوار برلین در ۱۹۶۱ و در پی آن ایجاد “پرده آهنین” (اصطلاح چرچیل) میان اروپای شرقی و غربی، “حفظ نظام به هر طریق” را برای هر دو سوی دیوار به هدفی مهم تبدیل نمود. با پایان بازسازی خرابی های پس از جنگ تمامی کشورهای سرمایه داری اولیه، تمرکز خود را در راستای تبدیل شدن به جوامع مصرفی بر پایه فناوری سوق دادند و دیگر کشورهای جهان نیز دنباله رو آنها شدند. رونق حاصل از پیشرفت اقتصادی کشورهای پیشرفته به گونه ای بود که دهه ۶۰ به “سال های طلایی” معروف شد.
اما یکی از پیامدهای جانبی رشد شتابان صنعتی، آلودگی و تخریب محیط زیست بود که نارضایتی حاصل از آن به تشکیل گروه های کوچک محیط زیست انجامید، مانند گروه دوستداران زمین در ۱۹۷۱ و جنبش سبز مردم در ۱۹۷۳ در انگلستان.
ورود تهاجمی امریکا به صحنه اقتصاد جهانی، موجب گسترش “روش ها و منش های زندگی امریکایی” در سراسر دنیا شد. به نظر می رسید که نظم صنعتی جدید، نه حول محور کار و سرمایه مارکس، بلکه حول محور دانش و ساخت ماشین هاسس استوار بود که قدرت ذهنی و فکری را جایگزین زور بازو می کرد. رشد طبقه متوسط و افزایش قدرت خرید موجب شد تا به ویژه جوانان به دنبال آرمان ها و دغدغه های فراتری باشند. برابری، عدالت، همبستگی بر پایه جامعه گرایی از جمله این آرمان ها بود. شورش هایی با محوریت سه قشر جوانان، زنان و کارگران در همین راستا جوامع شهری اروپا و امریکا را شعله ور ساخت.
در شهرسازی نیز، خط مشی های شهرسازانه دهه ۳۰ به شدت توسط نظریه پردازان دهه ۶۰ زیر سوال رفت و با مخالفت روبرو شد. اصطلاح “طراحی شهری” برای نخستین بار در همایشی در دانشگاه هاروارد در سال ۱۹۵۶ بکار رفته بود در دهه ۶۰ به عنوان انتقادی بر محیطی که توسط معماران مدرن، برنامه ریزان شهری، معماران منظر و دیگر حرفه های مرتبط، ساخته شده بود، ظاهر گشت. و کارهای زیربنایی جین جیکوبز، کوین لینچ و کریستوفر الکساندر، بدنه اصلی آن را شکل می داد.
طراحی شهری خود را به صورت واکنشی در برابر شهرنشینی معاصر، خصوصا جنبش نوگرا و منشور آتن بروز داد که گاه اصول نوگرایان و گاه فراورده های چنین اصولی را هدف قرار می داد. گرایش های پدید آمده، کارکرد گرایی و جهانی گرایی مدرن را به عنوان ایده منفی و ارتجاعی نشان داد و بر خردگرایی جدید، کلاسیسیم جدید و معماری آزاد متمرکز شدند.
اصولا دهه ۶۰ نقطه عطفی در روند برنامه ریزی غرب محسوب می شود که در نهایت به تغییرات بنیادی در الگوی برنامه ریزی و طرح های جامع سنتی منجر شد. آلترناتیوهای این دوران به طور کلی، کمتر آرمانگرایانه و بیشتر در جستجوی واقعیت و راهکارهای عملی می باشند. ازین رو تحقق پذیرتر، برنامه ریزی شده تر و تحلیلی به حساب می آیند. این نظریه ها تمایل دارند که خود را از جریانات سیاسی دور نگه دارند.
یکی از داغترین بحث های سالهای پایانی ۵۰ و آغاز دهه ۶۰، مسئله زمین بود. کمبود زمین شهری و مالکیت های خصوصی بر زمین، نه تنها بهای اراضی و مسکن را به صورت سرسام آوری افزایش داد. بلکه محدودیتی را که قطعات ملکی برای برنامه ریزی شهر ایجاد می نمود، به مسئله ای آزار دهنده تبدیل کرد. بسیاری همچون ” بارت و میچرلیخ ” با مالکیت خصوصی بر عرصه به شدت مخالف بودند و معتقد بودند که عرصه یا زمین باید در مالکیت عمومی باشد.
یکی از شعارهای دهه ۶۰ ” شهری شدن با تراکم ” بود که نتیجه کنگره های شهرسازی آلمان بود. بسیاری از معماران و شهرسازان آغاز دهه ۶۰ به گتمن خود با این شعار هم صدا شدند اما نتیجه کارشان تلنبار کردن هر چه بیشتر سطوح در طبقات و ساخت و سازهای غول پیکر گردید که با حجم هایی فراتر از مقیاس انسانی، تعامل اجتماعی را بیشتر تضعیف می نمود (از جمله می توان به طرح سوپر بلوک ها که توسط آرکیگرم و متابولیست ها ارائه شد، اشاره کرد)
رشد شهری و افزایش سرسام آور استفاده از خودروی شخصی موجب ارائه راهکارهایی در زمینه حمل و نقل و ترافیک گردید. یکی از جالب ترین هشدارها و راهکارها توسط کالین بیوکانان مطرح شد و گزارش های او در نهایت پایه ای گردید برای کوشش هایی که ۱۰ سال بعد به نام ” آرام سازی ترافیکی” مطرح گردید.
در سال های پایانی دهه ۶۰، ضعف های فیزیکی و اجتماعی شهرهای مدرن زیر سوال رفت و در دهه ۷۰ به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. اسکار نیومن در کتاب “فضاهای قابل دفاع” در ۱۹۷۲ فضاهای مدرن را فضاهایی بلاتکلیف، رها شده و بدون متولی عنوان کرد که محیط مناسبی برای جرم و جنایت پدید آورده اند. همچنین دیوید هاروی در مقاله ” عدالت اجتماعی و شهر ” در ۱۹۷۳، گزینه های رادیکالی را در برابر باورهای پوزیتیویستی تئوری سیستم ها، پیش روی برنامه ریزان انگلیسی قرار می دهد.
این مباحث منجر به ابتکارات جدیدی در زمینه برنامه ریزی نواحی قدیمی و ورود مباحث اجتماعی در شهرسازی شد.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری | سیر اندیشه ها در شهرسازی
منبع: کتاب مجموعه مباحث مشترک برنامه ریزی و طراحی شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مقاله سیر اندیشه های شهرسازی | آرمان هایی که به واقعیت پیوست با ذکر منبع بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید