نظریه پردازان اقتصادی
در یک تقسیم بندی کلی نظریه پردازان اقتصادی به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
- اقتصاددانان کلاسیک
- اقتصاددانان سوسیالیسم
- اقتصاددانان مکتب تاریخی
اقتصاددانان کلاسیک
اقتصاددانان کلاسیک به دو دسته تقسیم می شوند:
- خوشبین: شامل آدام اسمیت، ژان باتیست سه و …
- بدبین: شامل دیوید ریکاردو، استوارت میل و مالتوس
-
اقتصاددانان کلاسیک خوشبین
اقتصاددانان کلاسیک در کل معتقد بر حاکمیت بازار در مناسبات اقتصادی بوده اند. آنها اعتقاد دارند در جهت تعیین قیمت کالا در بازار نباید دستوری وجود داشته باشد، بلکه این بازار است که میزان عرضه و تقاضای خود را فراهم میآورد و در این راستا معتقد به شعور انسانی می باشند و معتقدند انسان عاقل در جهت سود خود حرکت می کند و در مناسبات اقتصادی به دنبال سود خود می گردد و این خود عامل نظم دهنده به بازار خواهد بود. در این راستا، آدام اسمیت ‹دست پنهان › را معرفی می کند و عنوان می دارد که دست های پنهانی در جهت رسیدن تعادل در بازار دخالت می کنند و بازار را به تعادل می رسانند.
باتیست سه، به عنوان یکی از اقتصاددانان کلاسیک خوشبین معتقد است هر عرضه ای تقاضای خود را به وجود می آورد.
‹دست راهنما› توسط استاد اسمیت به نام فرانسیس هوچسن عنوان می گردد.
اسمیت پایه اقتصاد جهان را در تقسیم کار می داند و اذعان می دارد کار تنها منبع ثروت است. از نظر او عوامل تولید عبارتند از کار، سرمایه و زمین.
نظریه ارزش اسمیت:
کالاهایی که دارای ارزش استعمال زیاد هستند از دید مبادله ارزش اندکی دارند. (ارزش استعمال در مقابل ارزش مبادله)
نظریه اسمیت در رابطه با ‹رابطه دستمزد و رشد جمعیت›: هر چقدر دستمزد از میزان طبیعی خود بیشتر باشد رشد جمعیت افزایش می یابد.
اجاره زمین: اسمیت اجاره زمین یا بهره مالکانه را سهم مالک از تولید ملی می داند.
رشد اقتصادی
رشد اقتصادی را از دو جنبه می توان بررسی کرد:
- به عنوان پدیده ایستا: ازدیاد میزان تولید را رشد اقتصادی گویند.
- به عنوان پدیده ای پویا: فقط ازدیاد تولید مد نظر نمی باشد، بلکه شامل تغییرات فنی، بنیادی، سازمانی و … می باشد. (این دومی را توسعه اقتصادی گویند)
معیار اندازه گیری رشد اقتصادی تولید یا درآمد خالص سالانه می باشد ولی معیار اندازه گیری توسعه اقتصادی تولید ناخالص سالانه ملی می باشد.
فرضیه آدام اسمیت در رابطه با توسعه و رشد اقتصادی:
- تولید تابع عوامل تولید است.
- سرمایه گذاری تابع سود است.
- تراکم سرمایه باعث پیشرفت شیوه های فنی می گردد.
- تعداد کارگران فعال به میزان دستمزد بستگی دارد.
- سود به عرضه نیروی کار و سطح تکنیک موجود بستگی دارد.
- میزان دستمزد به حجم سرمایه گذاری بستگی دارد.
-
نظریه پردازان اقتصاد کلاسیک بدبین
از بزرگان این گروه ریکاردو و مالتوس می باشند. علمای اقتصادی بدبین معتقد بودند آینده نظام سرمایه داری تاریک می باشد.
نظریه توزیع ثروت ریکاردو: به عقیده ریکاردو طبقه مالک در طول زمان تدریجاً به زیان طبقات دیگر مانند کارگر و سرمایه گذار ثروتمند خواهد شد. لذا باید ثروت دوباره در میان مردم تقسیم گردد.
مالتوس در مقالهای به نام «مقالهای در باب جمعیت» به ارتباط جمعیت و منابع می پردازد. مالتوس در مقابل نظریه اصالت مطلوبیت قرارداشت (از عقاید بنتهام می باشد و معتقد است جامعه باید پیوسته در جستجوی حداکثر شادمانی و رضایت باشد). گدوین نیز از معتقدان به این نظریه بوده است، او اعتقاد داشت بشر می تواند تا نامحدود رشد و پیشرفت کند ولی مالتوس می خواست در مقابل عقیده او بایستد. (گدوین معتقد بود منبع تمام مشکلات بشر ناشی از وجود دولت های فاسد و نهادهای اجتماعی ضعیف است و به این علت می گفت در جامعه دولت نباید وجود داشته باشد و به جای آن باید حسن تفاهم وجود داشته باشد.)
در مقابل مالتوس معتقد بود: جمعیت دنیا با تصاعد هندسی رشد پیدا می کند و مواد غذایی با تصاعد عددی بالا می رود، پس روزی فرا می رسد که گرسنگی و فقر بشر را از میان بر می دارد. او علت اینکه زمین قادر به تأمین مواد غذایی با افزایش جمعیت نیست را با قانون بازده نزولی بیان کرد: قانون بازده نزولی یعنی هرگاه شیوه های فنی و منابع اقتصادی ثابت باشد و تنها یک عامل تولید تغییر نماید در این صورت در هر وضعیت جریان تولید، تدریجاً مقدار بازده کمتر می شود.
مالتوس معتقد بود تنها راه حل رهایی از این مشکل بلایای طبیعی، جنگ و … می باشد.
نظریه دیوید ریکاردو:
برخلاف اسمیت و باتیست سه که به تولید تأکید دارند، ریکاردو به توزیع توجه دارد. او مسئله اساسی اقتصاد را مسئله توزیع تولید و یا ثروت اقتصادی می دانست. توزیع درآمد ملی در بین سه طبقه مالک، سرمایه دار و مالک.
تئوری های زیر توسط ریکاردو ارایه شده است:
- تئوری ارزش مبادله
- تئوری توزیع ثروت
نظریه برتری نسبی توسط ریکاردو ارایه می گردد: هر منطقه ای در تولید کالایی دارای مزیت نسبی می باشد پس صادر کننده آن کالا می گردد.
نظریه برتری مطلق از اسمیت می باشد: در شرایط مطلق هر کشوری که در تولید یک کالایی برتری مطلق داشته باشد، بین آن ها تجارت رخ می دهد.
جان استوارت میل: (یکی دیگر از اقتصاددانان کلاسیک منفی). پیشنهادهای جان استوارت میل در جهت اصلاح نظام سرمایه داری:
- محدود کردن حقوق توارث
- ضبط بهره مالکانه
- مسأله دستمزد
اقتصاددانان سوسیالیست
سوسیالیسم نیز به دو دسته تقسیم می شود:
- سوسیالیسم تخیلی: شامل سن سیمون، فوریه، پرودون در فرانسه و رابرت آون درانگلستان
- سوسیالیسم علمی: شامل مارکس و انگلس
سوسیالیست های تخیلی عموماً طرح های خود را در جهت اصلاح اقتصادی جامعه در آرمانشهرها جستجو می کردند و به این خاطر به سوسیالیستهای تخیلی مشهور گردیدند. عموماً کلاسیکها اعتقاد به اقتصاد اثباتی داشته اند و در مقابل سوسیالیست ها معتقد به اقتصاد دستوری هستند. (از نظریات انگلس)
مارکس نیز تحولات دوره های تاریخی را فقط از جنبه اقتصادی می دانست و به دوره های تاریخی زیر معتقد بوده است:
- جامعه اولیه (کمون اولیه)
- نظام برده داری
- فئودالیسم (زمینداری)
- سرمایه داری
- سوسیالیسم (دیکتاتوری کارگری)
- کمونیسم (فقط یک طبقه اجتماعی به نام طبقه کارگر وجود دارد و مالکیت به صورت اشتراکی بوده، توزیع غیر عادلانه از بین می رود و سطح زندگی و در آمد افزایش می یابد)
- به نظر مارکس یگانه عامل در تحول تاریخی عامل اقتصادی و یا تحول وسایل تولید می باشد.
اقتصادانان مکتب تاریخی
رستو یک اقتصاد دان مکتب تاریخی محسوب می شود که جامعه را به صورت دوره های تاریخی زیر تقسیم می کند:
- جامعه سنتی: زمین داران دارای قدرت سیاسی هستند.
- ما قبل خیز اقتصادی: انگلستان نخستین کشوری بود که به این مرحله پا گذاشت. در این دوره با تغییر در ارزش اجتماعی، پیدایش حکومت های ملی متمرکز، مبارزه با منافع زمین داران و استعمار طلب ها رو به رو می شویم.
- خیز اقتصادی: ژاپن و انگلستان بدون سرمایه خارجی از این مرحله گذشته اند
- بلوغ اقتصادی: درصد رشد سالیانه اقتصادی از درصد رشد جمعیت بیشتر می شود.
- مصرف انبوه
فریدریش لیست از نظریه پردازان مکتب تاریخی می باشد که شیوه استقرار را در تحقیقات اقتصادی خود به کار برده است:
به اعتقاد او توسعه اقتصادی هر ملت شامل مراحل زیر است :
- مرحله توحش
- مرحله چوپانی
- مرحله کشاورزی
- مرحله کشاورزی و صنعتی
- مرحله کشارزی، صنعتی و تجاری
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری
منبع: جزوه مباحث عمومی شهرسازی ایران کیمیا فکر بزرگ
انتشار مقاله نظریه پردازان اقتصادی با ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید