حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی
زاغه: منطقه سکونتی متراکم و فشرده ای است که ویژگی مشخصه آن وجود مسکن نامطلوب، ساکنان فقیر و عدم عملکردهای اجتماع می باشد.
عملکردهای مثبت سکونتگاه های غیر رسمی به عقیده چایس پرلمن
- مسکن آزاد
- مکان های مناسب برای پذیرش مهاجران
- استخدام در صنایع کتان و خانوادگی
- تحرک در محدوده شهر به گونهای که مردم می توانند به شغل های خود نزدیک باشند.
- احساس تعلق به اجتماع و حمایت اجتماعی در طول دوران مشکلات و سختی ها
- بازدهی کارآفرینان کوچک مقیاس در شهرک های ساختمانی برای سرمایه گذاری در بورس بازی املاک واقعی.
اشکال تصرف زمین برای ایجاد حاشیه نشینی
- تهاجم سازمان یافته وسیع: بیشتر مختص امریکای لاتین است.
- تقسیم خصوصی تکه های زمین با اجاره ملک: در این شکل زمین های زراعی حاشیه شهرها که کشاورزی در آنها سودآور نیست تکه تکه و به قیمت ارزان به تهی دستان فروخته و یا اجاره داده می شوند. بیشتر در آفریقا رایج است.
- تصرف خزنده زمین: تعداد خانواری مهاجر به صورت موقت در زمین دولتی، زمین های منابع طبیعی، حاشیه رودخانه ها و مسیل ها ساکن می شوند و یا چادر می زنند و وقتی وجود شماری از آنها عادی شد، به آرامی هم ولایتی های آن ها می آیند و چادر با تانی به مسکن پایدارتری تبدیل می شود. اینگونه بیشتر در خاورمیانه رایج است.
گونه شناسی مسکن در انواع سکونتگاه های غیررسمی
- آلونک: ایجاد مسکن با مصالح ساختمانی غیرمتعارف
- اتاق: از خشت و گل و آجر به صورت بلوک های ساختمانی و شکل و فرم یکسان ساخته می شوند.
- حلبی آباد: محل سکونت افرادی که در مجاورت دفن زبالههای شهری زندگی میکنند.
- باشلی: مسکن کپری با دیواره سنگی و طاق حصیری.
- چادر: شامل چادر کامل یا چادرهایی است که با پارچه، نایلون و… سرهم بندی شده باشد.
- زاغه: خانه های مخروبه محل های حاشیه نشین.
- سرپناه اضطراری: در شرایط ویژه و اضطراری به منظور اسکان موقت موقع جنگ و یا بلایای طبیعی احداث می شوند و بعد از مدتی به مثابه بخشی از کل واحدهای مسکونی محسوب می شوند.
- زیرزمین: پایین تر از سطح زمین و با مصالح ساختمانی نامتناسب ساخته می شوند.
- قمیر: محل پختن خشت در کوره پزخانه ها
- کپر: معمولاً در نواحی گرمسیر با حصیر و چوب و خاک و خاشاک ساخته می شود.
- گرگین: دارای دیوار معمولی با مصالح ساختمانی و سقف حصیری است.
- مقبره: اتاق هایی که در صحن امامزاده ساخته می شوند و محل دفن مردگان و سکونت زندگان است.
عوامل موثر در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی
- کمی درآمد و بالا بودن بهای زمین و هزینه ساخت و ساز رسمی و گرانی اجاره بها
- دافعه های مبدأ
- قطعه بندی های بزرگ زمین که موجب افزایش قیمت و کاهش امکان خرید از سوی افراد کم درآمد
- فقدان منطقه بندی و کاربری نامناسب زمین
- مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک و نیز از هسته داخلی شهر به حواشی آن
دیدگاه ها و نظریات ارائه شده در مورد سکونتگاه های غیررسمی و نحوه مواجهه با آنها
- دیدگاه اکولوژی انسانی: نظریه پردازان این گروه معتقدند که حتی اگر گروه های مهاجر قومی و نژادی دیگری نیز در این محله ها ساکن شوند، باز این نواحی فقیر خواهند ماند. آن ها شکل گیری خاص شهرها را در آزادی امپریالیسم به یک نظام طبیعی عمومی نسبت داده اند.
- دیدگاه اقتصاد سیاسی: این دیدگاه در بررسی سکونتگاه های غیررسمی به بررسی ریشه ها پرداخته و کمتر به راه حل ها و شیوه های ساماندهی و بهسازی این مجموعه ها توجه کرده است.
- دیدگاه لیبرالی: در این دیدگاه حاشیه نشینی به مثابه معلول عوامل داخلی در کشورهای جهان سوم تلقی شده و در جهت گذار از جامعه سنتی به یک جامعه صنعتی یک ضرورت تلقی می شود و می کوشد نابهنجاری مسکن زیر استاندارد را به حداقل برساند و راهی بجوید که این مناطق به در کل شهر و نظام شهری ادغام گردد.
- راهبرد توانمندسازی: این امر بر دیدگاه فقرزدایی و در توسعه پایدار انسان محور با تکیه بر مشارکت شهروندان و مدیریت شهری متکی است.
به طور کلی مهمترین محورهای اصلی راهبرد توانمندسازی عبارتند از:
- برقراری ارتباط کامل بین بخش مسکن و برنامه های کلان اقتصادی
- برقراری پیوند همه جانبه بین برنامه ریزی مسکن برنامه ریزی شهری
- تدوین سیاست هایی جهت توانمندسازی خانوارها با استفاده از سازمان های غیردولتی و مشارکت همه جانبه مردم
- توجه ویژه به فقرا، محیط زیست و بهداشت در برنامه های مسکن توسط دولت
- فراهم آوردن شبکه های زیربنایی و اعطای حقوق مالکیت در مسکن غیررسمی موجود
- فعالیت توأمان دولت در بخش خصوصی تشکل های خودیار و حداکثر استفاده از عملکرد بازار
به طور کلی مهم ترین اصول و ابعاد راهبرد توانمندسازی عبارتاند از:
- مشارکت مردمی و برنامه ریزی با همکاری مردم
- تمرکززدایی در تصمیم گیری حکومت
- ارتقای موقعیت زنان، برابری جنسیتی و به رسمیت شناختن گروههای اجتماعی
- هدایت مدیریت شهری و افزایش سطح دانش و بینش مدیران و ظرفیت سازی
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
دیدگاهتان را بنویسید