حومه
تعریف و فرآیند شکل گیری حومه های شهری Suburb
از لحاظ جغرافیایی، حومه یک مکان فیزیکی است. در منظر جامعه شناختی، حومه جایگاه طبقه کارگر و شبه کارگر و خصوصاً مهاجرین می باشد؛ اگر چه در آنجا کم و بیش شاهد آریستوکراسی کارگری، کارکنان، تکنسین های کادر متوسط و جوانان با طبقه اجتماعی خاص می باشیم (کرابوس، ۱۹۹۱،۴). طبق فرهنگ لغت اربانیسم، حومه یک قلمرو شخصی شده در اطراف یک شهر است. واژه (Banlieue) از دو قسمت Ban به معنی ممنوعیت وLieue به معنی مکان تشکیل شده است. حومه قبل از هر چیز یک تعریف اداری دارد و تحت نفوذ مرکز شهر است. امّا این تعریف اداری گاه مطابق با واقعیت نیست: یعنی یک شهر می تواند دارای قلمرو یا ضمیمه ای کلی یا جزیی از حومه های خود باشد.
به طور کلی، حومه مفهومی جدید و مربوط به انقلاب صنعتی است. زیرا، به دلایل اداری یا کارکردی ساکنان روستاها به شهر آمدند و در حومه ها متمرکز شدند و بتدریج در اطراف جاده های اصلی جایگزین گردیدند. حومه، همانند دیگر اشکال شهری حالت کاربری نظام مند در فضا را یافته است. اولین مرحله شکل گیری حومه، در پی انقلاب صنعتی بوده است. این حومه ها بیشتر در اطراف شهرهای صنعتی مثل پاریس یافت می شوند. کارخانه ها و سکونت گاه های کارگری، از عوامل اصلی پدید آمدن این حومه ها هستند. نیاز به فضای مناسب بازار، خصوصاً بازارهای مصرفی صنعتی، وجود رود خانهها، کانال های آب، نزدیکی به جاده های اصلی را می توان از دیگر عوامل این پدیده شمرد.
دومین مرحله شکل گیری حومه، اغلب با گسترش محله های مسکونی ارتباط دارد. در این مرحله حومه ها از لحاظ پایبندی به سنت ها، الگوهای مالی مسکن و در دسترس فضا، متفاوتند پدیده های اجتماعی نامناسب، مثل جنگل ها، نیز می توانند عامل مهمی در شکل گیری باشند.
به نظر مرلن فرآیندهای شکل گیری حومه نشان می دهد که نه ما با یک مقوله واحدی که حومه نامیده شود سروکار نداریم بلکه با مقوله های متعددی به نام روبرو هستیم از این رو، او به معرفی انواع مختلف حومه ها می پردازد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
الف) حومه های صنعتی:
این حومه ها عمدتاً در دوران صنعتی بیستم شکل گرفته اند.
کشورهایی که دارای این حومه ها هستند، بیشتر از فضاها در جهت استقرار صنعت واسکان کارگران صنایع استفاده نموده اند. به تدریج با انتقال صنایع، این حومه ها تبدیل یه محله ها شده اند.
ب) حومه های صنعتی سنتی؛
این حومه ها در کنار خطوط راه آهن، مسیرهای آب و مناطق جدید صنعتی احداث شده اند.
ج) حومه های سکونتی:
این حومه ها جنبه های مختلفی دارند:
۱) از نظر نوع ساخت این حومه ها در اشکال زیر نمود پیدا می کنند: مجتمع با بافت شهری متراکم، محله ها خانه های انفرادی و محله های مشترک با برنامه ریزی اختیاری (مثل حومه های آمستردام) یا به شکل متراکم محله های قدیم و جدید (مثل حومه های متوسط پاریس).
۲) از نظر طبقه های اجتماعی، محله های انبوه و نامناسب از لحاظ کیفیت زندگی ؛
۳) از نظر الگوی انسجام جمعیت، شبکه های حمل و نقل، تنوع تأسیسات مکان های اشتغال، مراکز خدمات رسانی و تجاری
از نظر فاصله تا مرکز: محله های نزدیک، متوسط یابزرگ به چشم میخورد.
مسائل حومه ها
حومه ها با مسائل زیر دسته و پنجه نرم می کنند:
- تراکم شهری و مدیریت مبتنی بر محورهای جاده ای که به صورت گریز به مرکز عمل می نماید. مراکز تجاری حومه ای ایجاد شده اند و خانه سازی به صورت انبوه می باشند. امروزه، اقدامات مربوط به بازسازی، مدیریت، مدیریت و حیات بخشی به مراکز شهرها بعضاً نتوانسته اند در مناطق آسیب پذیر حومه ای، موفق باشند.
- تضادهای گروه های قومی، در حومه ها، از ویژگی های خاص آنهاست. نمونه های آن را می نوان در لیون، مونترال یا سائوپولو یافت. در اروپا، در شهرهای حومه ای کمتر ثروتمند، کارگران مهاجر، از شرایط خوبی برخوردار نیستند و این وضع موجب تنش هایی بین نسل های مختلف، جنبش ها و نهضت های مختلفی می گردد و از این رو باعث ساختارهای اجتماعی، الگوهای فرهنگی و ایدئولوژی های گوناگون را پدید می آورد.
مبارزات سیاسی و فرهنگی که از کلکته تا نیویورک، از ریو تا لندن، از توکیو تا داکار، بیش از یک میلیارد انسان در حومه خود جای داده اند به چشم می خورد.
مسیر زندگی ساکنان حومه ها به ترتیب زیر می باشد:
- حلبی آبادها با بستر روستایی؛
- حلبی آباد؛
- مدینه فقیر؛
- مدینه نسبتاً مفره؛
- سکونت سنتی (نسبتاً فقیر).
- سکونت سنتی مفره.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری
منبع: جزوه مباحث عمومی شهرسازی ایران کیمیا فکر بزرگ
انتشار مقاله باز ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید