مصاحبه با جناب آقای دکتر مجتبی رفیعیان پیرامون روز جهانی شهرسازی با شعار “تحول گفتمان شهرسازی؛ از دولت محوری به شهروند مداری”
امروز ۱۸ آبان ماه سال ۱۳۹۲ به مناسبت روز جهانی شهرسازی و بزرگداشت این روز در شهر کرج و استان البرز هستیم و فرصتی پیش آمده است که در خدمت جناب آقای دکتر مجتبی رفیعیان از پیش کسوتان شهرسازی و کسی که در کشور ما به عنوان بنیان گذار جریان روز جهانی شهرسازی بوده اند باشیم تا بتوانیم به بهانه ای راجع به موضوعات شهرسازی صحبتی داشته باشیم .
راجع به بیانیه ی امسال جناب آقای دکتر اگر ممکن است محبت بفرمائید توضیح مختصری بدهید و چرا این بیانیه انتخاب شد و ضرورت آن چه بود؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
ممنون از فرصتی که در اختیار من قرار داده اید ، برای تنظیم بیانیه امسال ما در حقیقت با توجه به اتفاقات سیاسی که در کشور افتاده بود در حوزه دولت یازدهم یک جهت گیری جدیدی را تنظیم کردیم. به نوعی به دغدغه های قبلی در حوزه شهر سازی پرداختیم. مسئله یکی به بی کیفیتی محیط های شهریمان بر می گشت، بحث مسکن مهر، بحث عدم مشارکت جدی حوزه شهرسازی در کمیسیون های ماده ۱۰۰ و ماده ۵، همینطور فقدان زمینه های شغلی برای حوزه شهرسازی بود که از جمله دغدغه هایی بود که در بیانیه سال های گذشته مشاهده کردید.
با توجه به چرخش سیاسی که در عرصه کشورمان ایجاد شد جهت گیری جدیدی را برای حرکت بیشتر حوزه شهرسازی به اجتماع محوری و استفاده از ضرفیت های اجتماع و شهرها و ملت ها در فرایند شهرسازی قرار دادیم. به عبارت مشخص دو وجه اساسی در بیانیه دغدغه حوزه شهرسازی ما بود، که دبیرخانه به صراحت آن ها را اشاره کرد.
دغدغه ی اول ما برمی گشت به ناکارآمدی سیستم های شهرسازی در کشور و ضرورت بازنگری و اصلاح رویه ها و معیارها و قوانین و تنظیم نظام شهرسازی کشور و دوم آرمان ها و ارزش هایی که نظام شهرسازی کشور آن را برای آینده در نظر می گیرد. این دو وجه ، در ده محور اساسی بود که در بیانیه امسال ما آنها را مورد توجه قرار دادیم.
دوستان از چه طریقی می توانند این بیانیه را دانلود کنند و در اینترنی از چه پایگاهی می توانند ببینند و با آن بیشتر آشنا شوند ؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
ما تلاش کردیم که بیانیه را هم از طریق رسانه های عمومی در اختیار علاقه مندان قرار بدهیم و هم اینکه در سایت نظام مهندسی استان تهران و استان البرز هم اصل بیانیه را قرار می دهیم و دوستان اگر لازم داشتند مطالعه بفرمایند و امیدوار هستیم که در سال ۱۳۹۳ بتوانیم برخی از بندهای آن را تحقق بپذیریم.
با گذر از یک دهه از ورود رشته کارشناسی -مهندسی – شهرسازی در کشور و همینطور وجود آن در مقطع کارشناسی ارشد از دهه ۱۳۶۰، به نظر می رسد که با گذر زمان و افزایش کمیت آن، کیفیت افزایش پیدا نکرده و فاصله ای که میان حرفه و دانشگاه وجود داشته بعضا گسترده تر شده است. حال با اینکه حد فاصل این فاصله ممکن است لایه و حلقه مفقوده مردم باشند که مخاطب اصلی شهرسازی هستند و شعار امسال هم این موضوعیت را دارد، به نظر شما چه بسترهایی لازم است که در شرایط فعلی کشور ما بتوانیم یک قدم بیشر به سمت اجرایی شدن این گفتمان برداریم ؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
من فکر میکنم تجربه دهه اخیر در حوزه کارشناسی شهرسازی و حدود ۴۰ سال تجربه ما در حوزه کارشناسی ارشد شهرسازی، سرمایه بسیار خوبی را ایجاد کرده که ما به نوعی به ناکارآمدی در واقع سیستم شهرسازی بیشتر پی ببریم. من اعتقاد به این دارم که با نهادینه شدن انجمن های شهرسازی، ایجاد تشکل های حرفه ای و فعال شدن گروه های شهرسازی در نظام مهندسی ما می توانیم بخشی از مطالبات شهرسازی را اعاده بکنیم ضمن اینکه در واقع امکان پاره ای از اصلاحات در ساختار شهرسازی راهم برایمان فراهم خواهد شد.
در ساختار اداری منظورتان است ؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
بله دقیقا م می توانیم حوزه شهرسازی را مسئولیت پذیرتر وارد مکانیزم اداری می کنیم .
اگر بحث social learning را مد نظر قرار دهیم که مردم به عنوان ذینفع اصلی و تصمیم گیرنده اصلی بخواهند مطرح بشوند در بعضی موارد و بعضی از مکان ها و بعضی از جاها ، به نظر شما چه پیش نیازی لازم است که ما بتوانیم از قدرت مردم استفاده کنیم در ساختن سرنوشت خودشان و فضاهایی که در آن زندگی می کنند ؟ چه ابزارهایی نیاز است؟ کشورهای دیگر این تجربیات را داشته اند و ما نداریم و چه چیزهایی را ما می توانیم در حال حاضر پیاده کنیم ؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
اعتقاد فردی من بر این است که مهم ترین مهمل در کنار ایجاد نهادهای حرفه ای ایجاد تشکل ها و انجمن های مردمی است چیزی که تحت عنوان community امروزه در دنیا به آن اشاره می شود در حوزه ارتقاء امنیت، ارتقاء کیفیت، پایدار سازی محیط های شهری، جامعه باید تبدیل به نهادهای اجتماعی مشخص بشوند برای اینکه مسئولیت پذیری در حوزه شهرسازی پیدا بکند و فکر میکنم که این گام اول نهاد سازی است و از طریق تفیض اختیارات به نهادها وارد کردن مردم به نهادهای شهرسازی شود.
بسیار عالی و این به نظر می رسد که یک فرایند طولانی و زمانگیری باشد تا اینکه بخواهد یک فرهنگی را تغییر دهد.
چه مشوق هایی دستگاه های دولتی و قدرتی ما فکر می کنید می توانند به وجود بیاورند تا اینکه حضور مردم در فرایند شکل دهی به فضاهایشان تسریع بشود؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
مشوق هایی که دولت می تواند به مردم ارائه دهد به نظر من واگذاری بخشی از اختیاراتشان است و کشاندن مردم به لایه های برنامه ریزی و طراحی است و برگزار کردن یک سری جشنواره ها و ایجاد نهادهای دفاتر توسعه، دفاترو سرا های محله کاری که در واقع تحت عنوان فرهنگسراها از دهه ۶۰ شروع شد و امروزه تحت عنوان خانه توسعه محله دارد اتفاق می افتد . من اعتقادم بر این است که فرایند نهاد سازی هرچند زمان بر هست ولی قدرت پایداری بسیار زیادی را به نظام شهرسازی خواهد داد و بحث یک یا دو سال به نظر من امکان پذیر نیست و در واقع وارد کردن مردم به فرایندهای شهرسازی حداقل شاید یک دهه کار وجود دارد و اعتقاد من براین است که این نهادها می توانند مهمل چنین اتفاقاتی باشند.
بخش دانشگاه چطور می تواند موثر باشد ؟
دکتر مجتبی رفیعیان:
۱۰۰% بی تردید دانشگاه ها در ارتباط با مردم شاید تئوری و انتقال تئوری و شاید مهم تر از آن بومی سازی تئوری با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی و ارزش هایی که در جامعه ماست می تواند بسیار کلیدی باشد. لازم است که دانشگاه های ما بخش از ارزش های و توان های اجتماعی را مدلایز کند و تبدیل به تئوری کند و امکان بهره گیری را در حوزه اجرا فعال کند.
علی خادم الرضا:
توصیه نهایی جنابعالی برای مخاطبان اصلی این گفتمان که دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد شهرسازی که در حال تحصیل هستند چیست ؟ بفرمائید که شما به عنوان یک پیش کسوت و کسی که در حوزه شهرسازی فعالیت خیلی موفقی داشتید، چه توصیه ای برای موفقیت این دوستان چه در حوزه حرفه ای و چه در حوزه آکادمیک مد نظر دارید ؟ چه روشی را پیش بگیرند چه ویژگی هایی را در حرفه آینده شان بتوانند رعایت بکنند؟
دکتر رفیعیان:
اعتقاد من بر این است که دانشجویان لازم است که الان بر آگاهی به روش ها و تکنیک ها و مدل های روز، درک درستی از جامعه شان و مکانیسم های در ارتباط با جامعه شان ایجاد بکنند. بی تردید با توجه به ارزش هایی که در حوزه شهرسازی جهان وجود دارد دانشجویان باید به آبشخور ذخایر فرهنگی خود آگاهی پیدا کنند، تکنیک های در ارتباط با جامعه را یاد بگیرند ، مردم باوری را در فرایندهای کاریاشان وارد بکنند، در عین احترام به تخصص و تخصص گرایی باید بخشی از مکانیسم های تعاملی در ارتباط با جامعه را در دستور کار خود قرار بدهند.
ممنون از شما که بعد از این روز کاری و بعد از این همایش باز هم چنان مثل گذشته با انرژی زمانتان را در اختیار ما قرار دادید.
دکتر مجتبی رفیعیان:
برای شما آرزوی موفقیت می کنم.
مصاحبه مهندس علی خادم الرضا با جناب آقای دکتر مجتبی رفیعیان در حاشیه مراسم یزرگداشت روز جهانی شهرسازی ۱۳۹۲
دیدگاهتان را بنویسید