رویکردهای نوین در شهرسازی | توسعه پایدار شهری
برگرفته از دفتر مبانی نظری آزمون تحلیلی تشریحی برنامه ریزی
توسعه پایدار Sustainable Development : با رشد روز افزون جمعیت و افزایش تولیدات صنعتی و بهره برداری نامحدود از منابع زیست محیطی به تدریج در سطح جهانی نگرانی هایی در مورد عواقب فشار بیش از اندازه و خارج از ظرفیت بر اکو سیستم جهانی و ایجاد تغییرات محیطی در آینده افزایش یافت.
از این رو گردهمایی هایی در سطح جهانی برگزار شد تا در آن به بررسی راهکارهایی جهت حفظ منابع طبیعی و کنترل فعالیت های انسانی و کنترل رشد جمعیت جهان پرداخته شود. اولین کنفرانس مهم در سال ۱۹۷۲ در استکهلم برگرار شد که پس از آن کمیته محیط زیست به ریاست براتلند برای پیگیری بیانیه های کنفرانس تشکیل شد و نتیجه کار آن گزارش ” آینده مشترک ما ” بود که در آن مفهوم پایداری به عنوان شاه کلید تحریر توسعه انسانی مطرح شد.
در ابتدایی ترین تعریف توسعه پایدار آمده است
” توسعه ایی که نیازهای نسل کنونی را تامین کند بدون اینکه باعث کاهش توانایی نسل های آینده در تامین نیازهایشان بشود ”
در واقع می توان گفت توسعه پایدار، توسعه ایی است که طول بکشد. مجموعه ای از تعاریف مطرح شده در خصوص توسعه پایدار عبارت اند از:
- توجه به ظرفیت قابل تحمل اکوسیستم ها ( بهبود کیفیت زندگی بشر همراه با توجه به ظرفیت اکوسیستم )
- حفظ ثروت و سرمایه طبیعی ( حفاظت از منابع طبیعی به عنوان دارایی های زیست محیطی )
- نگهداری و ارتقای سیستم ها ( همراه با نگهداری و ارتقای سطح کلی تنوع و تولید )
- بدتر نکردن ( هر تغییر مثبت نباید سیستمهای اکولوژیکی و اجتماعی را فرسوده یا نابود کند)
- پایدار کردن زندگی بشر ( حفظ توان سیستم برای پایدار کردن زندگی مردم )
- حفاظت از محیط زیست ( مراقبت همزمان در نوسازی و بهسازی )
- یکپارچه کردن حفاظت و توسعه به عنوان رویکرد کلی ( رضایتمندی در تامین نیازهای اساسی و اجتماعی انسان، نیل بر عدالت اجتماعی،محافظت از یکپارچگی اکولوژیکی)
در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس زمین در ریودوژانیرو ، توسعه پایدار به عنوان یک نظریه جهانی مطرح و ” دستور کار ۲۱ ” به عنوان برنامه ای جهانی برای توسعه پایدار تدوین شد. به تدریج تمرکز بحث پایداری از محیط زیست و اکوسیستم به سمت مباحث اقتصادی، فرهنگی، جمعیتی، اجتماعی و … نیز گسترش یافت.
پس از برگزاری کنفرانس هبیتات ۲ در سال ۱۹۹۶ دامنه پایداری بر مباحث شهرسازی و برنامه ریزی شهری وارد شد و شهرها به عنوان محل اصلی تجسم و کارکرد توسعه پایدار مطرح شدند که نتیجه آن نظریه توسعه پایدار شهری بود.
اما دلایلی که باعث لزوم مطرح شدن پایداری در شهرها می شود عبارت است از اینکه طبق پیش بینی های سازمان ملل تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۶۰% مردم جهان در نواحی شهری زندگی خواهند کرد ، شهرها ۴/۳ منابع جهان را مصرف کرده و اصلی ترین تولید کنندگان ضایعات در جهانند، مهاجرت به شهرها همچنان ادامه دارد و دامنه فقر و اختلاف طبقاتی در شهرها روز به روز گسترش می یابد، از این رو شهرها نیاز به برنامه ریزی با تاکید بر اصول توسعه پایدار دارند تا به آنچه لوییز مامفورد از آینده شهرها تصور می کند دچار نشوند:
” شهرهای آینده شهرهایی اند که به پایین ترین سطح امکان زندگی فعال ، خودکار و غیر اداری وکاملا بی احساس و عاطفه تنزل یافته و به سطح ملزومات ماشین رسیده اند”
در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و …صفات مختلفی برای توسعه پایدار شهری مطرح شده است، برای مثال کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه، اصول زیر را به عنوان ویژگی های ضروری یک شهر پایدار معرفی می کند :
- افزایش فرصت های اقتصادی و اجتماعی به گونه ایی که ساکنین شهری را پوشش دهد.
- کاهش سهم انرژی در رشد شهری.
- استفاده بهینه در مصرف آب، زمین و سایر منابعی که مورد نیاز چنین رشد شهری است.
- کمینه کردن میزان تولید زباله و فاضلاب و بیشینه کردن بازیافت از پسماندها.
- ایجاد سیستم های مدیریت با قدرت و کارایی کافی جهت نیل به اهداف اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی.
- سوق دادن فناوری های مورد استفاده در شهر به سمت اهداف توسعه پایدار.
- تقویت توان مناطق مختلف شهری در راستای جلوگیری یا پاسخگویی به تهدیدات و اهداف اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی که در نتیجه عوامل طبیعی یا انسانی به وجود می آیند همچنین انعطاف پذیری در روبه رویی با اختلالات غیر منتظره در سیستم شهر.
از دیدگاه اجتماعی می توان گفت شهر پایدار شهری است که در آن بهبود در عدالت اجتماعی ، تنوع و امکان زندگی با کیفیت مطلوب تحقق یابد.
می توان نتیجه گرفت اصولاً پایداری باید روی اهداف انسانی به عنوان هسته اصلی هر راهکار توسعه شهری تاکید نماید. اما الگوی شهر پایدار می تواند در شکل های مختلف و بیشماری بسته به تاریخ منطقه، فرهنگ، پایه اقتصادی، اقلیم، محیط و سیاست ها نمود پیدا کند. در این راه برنامه ریزان و طراحان شهری به تبیین رویکردها و اصول توسعه شهری در مقیاس های مختلف منطقه، شهر، ناحیه، محله و واحد همسایگی با بهره گیری از مولفه های کلی توسعه پایدار پرداخته اند که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
رشد هوشمند شهری – Smart Growth
-
توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی – Transit Oriented Development (TOD)
-
شهرنشینی جدید – New Urbanism
در مقالات آینده به بررسی اصول و راهکارهای پیشنهادی این رویکردها پرداخته و در پایان، معیارهای برنامه ریزی و طراحی یک محله پایدار را ارائه می نماییم.
مشاهده ویدئو جالب مرکز تحقیقات سازمان ملل در مورد توسعه پایدار
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | برنامه ریزی منطقه ای | مدیریت شهری
منبع: بسته آموزشی آزمون تحلیلی تشریحی برنامه ریزی
انتشار مطلب توسعه پایدار با ذکر منبع بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید