نگرش کایزن ، راهبرد موفقیت
نگرش کایزن ، راهبرد موفقیت | شاید با شنیدن نام ژاپن اولین چیزهایی که به ذهن خطور کند تکنولوژی بالا، سخت کوشی و شخصیت های کارتونی چشم درشت باشد! در واقع ژاپن کشور بسیار توسعه یافته ای است اما این توسعه در ژاپن اتفاقی یک شبه نبوده است.
شاید تا حدودی با داستان این توسعه در دوران معاصر و از جنگ جهانی دوم به بعد آشنایی داشته باشیم، ولی در واقع زمینه این توسعه در طول چندین قرن قبل تر و در یک فرآیند تدریجی به وجود آمده است. “یک نمونه آن در زمانی که شاهان قاجاری به دنبال وام گرفتن برای سفر به اروپا برای خوش گذرانی و دیدن تئاتر بودند (رویی ترین لایه های فرهنگ غربی) امپراطور ژاپن افرادی را برای یادگیری علوم و فنون به آن کشور ها گسیل داشته تا با یادگیری آنها به کشورشان باز گشته و آن را بسازند.” (۱)
ژاپن از لحاظ جغرافیایی و موقعیت اکوسیستم و منابع یکی از محدودترین کشورهای جهان است. این کشور از چهار جزیره اصلی و ۳۶۰ جزیره پراکنده تشکیل شده که مجموع مساحت همه آنها کمی بیشتر از ۳۷۰ هزار کیلومتر مربع است (حدود یک پنجم مساحت کشور ما). جالب آنکه چیزی حدود ۸۵% از این مساحت را سرزمین های کوهستانی و ارتفاعات پوشیده از سنگلاخ در بر گرفته است. بنابراین سرزمین های حاصل خیز چندانی برای کشاورزی وجود ندارد. این کشور کوه های آتشفشانی زیادی را در خود جای داده و همچنین بسیار زلزله خیز است. به علت مجاورت با اقیانوس هواهی ناپایدار و متلاطمی دارد که در بسیار موارد همراه با طوفان های موسمی و بارانهای شدید و سیل آساست.
همه این موارد نشان می دهد که ژاپن بهره ناچیزی از موهبتها و سرمایه های طبیعی داشته و خود گواه سختی ها و مشکلاتی است که در روند توسعه و پیشرفت این کشور وجود داشته است.
دوران رشد و توسعه ژاپن با پیدایش دولت توکوگاوا (۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸ م) مقارن است. در این زمان عوامل اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و نظامی متعددی (که در این مقاله مجال بررسی همه آنها نیست) باعث شد تا کشور ژاپن در مسیر توسعه قرار بگیرد، به طوریکه در قرن نوزدهم ژاپن بالاترین میانگین باسوادی در جهان را به خود اختصاص داده بود.
یکی از این عوامل نهادینه شدن فلسفه ای در میان مردم ژاپن است که با گذشت زمان و به خصوص جنگ جهانی دوم، ما آن را به نام کایزن می شناسیم.
کایزن KAIZEN
ژاپنی ها معتقد به این هستند که آنچه بدست آورده اند حاصل تغییر در نگرش بوده است و بر همین اساس، اگر فرآیند یادگیری منجر به تغییر در نگرش و به تبع آن تغییر در رفتار نگردد، در عمل هیچ دستاوردی به همراه نخواهد داشت. بر همین اساس تأکید داشته اند که کایزن ، یک تکنیک نیست بلکه یک فرهنگ با رویکرد نگرشی در جهت تغییر در نگاه و باور است تا بر اساس آن تغییر در خود و پیرامون خود به دنبال بهبود مستمر باشیم.
KAIZEN یک لغت ژاپنی است که از دو قسمت KAI به معنی تغییر و ZEN به معنی بهتر تشکیل شده است، بر همین اساس KAIZEN را عموماً بهبود مستمر یا continuous Improvement تعریف می نمایند. نکته حائز اهمیت این است که این تغییر در جهت بهبود پایانی نداشته و دائماً باید تکرار شود.
یکی از شاخص های اصلی کایزن چگونگی ورود به فرآیند تغییر است. عموماً انسان ها و سیستم ها در مقابل تغییر از خود مقاومت نشان می دهند و هر چقدر این تغییر بزرگتر باشد، مقاومت در مقابل آن نیز بزرگتر خواهد بود. پس در فرآیند تغییر نمی بایست به یکباره به دنبال تغییرات بنیادی و اساسی بود زیرا نه تنها قطعاً با مقاومت بزرگی مواجه می شویم، بلکه امکان دستیابی به آن تغییر نیز به شدت کاهش می یابد.
بنابراین کایزن به ما می آموزد به جای آنکه دنبال تحولات اساسی باشیم، تغییرات کوچک و پیش روی را دنبال کنیم، زیرا برایند تغییرات کوچک خود به خود تغییرات بزرگ را به همراه خواهد داشت.
KAIZEN = Innovation ∑
به طور کلی کایزن فرهنگ و شیوه مدیریت فردی و سازمانی است که به دنبال دستیابی به تحولات بزرگ از طریق اعمال تغییرات مداوم کوچک است.
اصول کایزن
هدف کلی کایزن ساده سازی و آسان سازی امور است که از طریق سه اصل
۱- حذف ۲- کاهش و ۳- تغییر (موارد، شرایط، ابزارها، تکنیک ها و … که در مسیر موفقیت و دستیابی به هدف انرژی و منابع مصرف می کنند اما در مقابل کمکی در تحقق آنها به ما نمی کنند و یا حتی مانع ما هستند) اجرا می شود.(۲)
ملاحظه می فرمائید که این اصول چیزهای عجیبی نیستند. نکته هم همین جاست، قدرت در سادگیست؛ اجرای مداوم و مستمر این اصول است که میتواند موجب تحولات اساسی در زندگی شود. به گفته جیم ران مربی افسانه ای موفقیت ” موفقیت چیزی جز چند تمرین ساده و اساسی نیست که هر روز باید انجام شود.”
پیشنهاداتی برای اجرای کایزن در زندگی و کار
- هر روز مطالعه کنید ( تحولات بزرگ در صورت تداوم تغییرات مستمر کوچک اتفاق می افتند) شما با روزانه یک ساعت مطالعه می توانید هفته ای یک و در سال ۵۰ کتاب بخوانید. حال از خود بپرسید در طول ده سال چه کسی می تواند در زمینه مطالعانی شما با شما رقابت کند؟!
- هر روز که فعالیت خود را شروع می کنید از خود بپرسید: “چگونه می توانم با اعمال تغییرات کوچک کارم را بهتر انجام دهم؟”
- هر روز اقدام کوچکی در راستای تغییر در کارهای تکراری خود انجام دهید.
- دائما خود را ارزیابی کنید و سعی نمائید بهره وری خود را از طریق حذف کارهای بی فایده ، کم کردن کارهای کم اثر و تغییر روشهای قدیمی و جایگزینی ابزارها و روشهای بهتر افزایش دهید.
- هر روز تکنیکها و مهارتهای جدیدی را بیاموزید و با تمرین و تکرار به آن مسلط شوید ( نرم افزارهای حرفه ای، زبان های خارجی، گسترش شبکه همکاران، تعامل با همکاران و …)
- مدل آموزش T را در پیش بگیرید : دیگر زمانه مثل گذشته نیست که شخصی برای موفقیت در حوزه ای بسیار متخصص شود و از دیگر حوزه ها هیچ اطلاعی نداشته باشد. بلکه امروزه برای موفقیت باید در کنار آگاهی و تسلط به حوزه کاری خود، در بسیار از حوزه های دیگر نیز مطالعه و دانش داشته باشیم. به مانند حرف T؛ سطح بالا حرف نشان می دهد در چندین حوزه اطلاعات سطحی داشته و دست پائین حرف نشان می دهد که در حرفه تخصصی خود تسلط عمیق داریم.این موضوع به خصوص در مورد رشته ما، شهرسازی، به دلیل ماهیت میان رشته ای آن اهمیت دو چندان پیدا می کند. در نهایت به گفته توماس هنری هاکسلی “سعی کنید چیزی در مورد همه چیز و همه چیز در مورد چیزی بدانید.”
- هر سال یک مهارت عمده جدید را کاملا یاد بگیرید. اول هر سال برای خود هدف بگذارید تا در یک حوزه جدید وارد شوید به آن تسلط کامل پیدا کنید. مانند یک زبان جدید ، یک نرم افزار جدید، یک ساز موسیقی جدید، حرفه جدید، ورزش جدید ، هنر جدید و … به یاد داشته باشید که ” موفقیت انباشت تجمعی امتیازهاست” (مالکوم گلدول) ، امتیازهایی که شما در طول بازه ای از زمان برای خود جمع کرده اید.
- دید بلند مدت و کوتاه مدت را با هم ادغام کنید. پیتر دراکر پدر علم مدیریت می گوید ” مردم از یک سال خود توقع بیش از اندازه دارند ولی توانایی خود در طول ده سال را نادیده می گیرند” و در نتیجه در هر دو صورت شکست می خورند. به عنوان مثال شخصی برای خود هدفی تعیین می کند که در طول یکسال حتماً کسب و کاری راه اندازی کند و از راه سود آن خانه ای را هم خریداری کند. به احتمال زیاد (به دلایل مختلف)این اتفاق نمی افتد. شخص نا امید می شود و کلاً تلاش کردن را رها میکند. در صورتی که با دید ده ساله منسجم، با بکار گیری عوامل موفقیت و بهبود منظم فرایندها … در طول ده سال و به صورت تجمعی شاید بتواند بیشتر از ده خانه (سالی یکی) خریداری کند.
پیشنهاداتی برای اجرای کایزن در تحصیل و آزمون (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری)
- مدت زمان مطالعه خود در طول روز را تدریجاً افزایش دهید. بسیار از داوطلبان به یکباره مطالعه خود را با ۸ یا ۱۰ و بیشتر تعداد ساعت در روز آغاز می کنند و البته بعد از مدتی این روند دچار اختلال میشود و نتیجه ای نمی دهد. مثالی بزنیم، فرض کنید شما می خواهید مطالعه خود برای آزمون کارشناسی ارشد شهرسازی را از تیرماه آغاز کنید. بهتر است بسته به شرایط خود(کاری، درسی، هدفتان برای قبولی و … )مطالعه خود را از روی بین ۲ یا ۴ ساعت شروع کنید. سپس در طول فرآیند مطالعاتی خود، به طور منظم هفته ای ۱۵ دقیقه تا ۳۰ دقیقه به این مدت اضافه کنید. به عنوان مثال شما مطالعه خود را با روزی ۳ ساعت شروع کرده اید، در آغاز هفته دوم مدت زمان مطالعه خود را به روی ۳:۱۵ دقیقه افزایش می دهید. بدین ترتیب دی اسفند ماه میزان مطالعه شما در طول روز به ۱۲ ساعت میرسد که با توجه به تدریجی بودن افزایش زمان مطالعه، کاملاً برای این شرایط آمادگی دارید.
- هر روز سرعت مطالعه خود را بالا ببرید. اگر سرعت مطالعه شما در اوایل دوره مطالعاتی هر ۴ دقیقه یک صفحه میباشد، سعی کنید این سرعت را دائماً افزایش دهید تا به حدود یک صفحه در دقیقه برسید. (البته اندازه کاغذ، نوع سختی محتوا، اولین یا چندمین بار مطالعه، آشنایی قبلی با مبحث می توانند در سرعت مطالعه اثرگذار هستند. این سرعت پیشنهادی برای مباحث مرتبط با شهرسازی در کتابی به قطع وزیری میتواند بسیار خوب باشد)
- زمان های مطالعه خود را بشکنید. به جای ۲ ساعت مطالعه پیوسته ۴ تا ۳۰ دقیقه مطالعه کنید و در هر ۳۰ دقیقه ۲۵ دقیقه مطالعه و ۵ دقیقه استراحت داشته باشید.( دلایل این موضوع در مقالات روشهای مطالعه توضیح داده میشود) با یاد داشته باشید که همه موفقیت های بزرگ تدریجی اتفاق می افتند.
- مطالب را تدریجی فرا بگیرید. به فکر این نباشید که یک مبحث را به طور کامل مطالعه کرده، تمام تست های آن را بزنید و سپس به سراغ مباحث دیگر بروید، این اشتباه ترین کار ممکن است. شما بایستی که مطالب را به بخشهای کوچکتر تقسیم کرده و هر روز مقداری از هر مطلب را بخوانید. عنوان مثال شخصی که داوطلب آزمون برای گرایش برنامه ریزی کارشناسی ارشد شهرسازی است، در آغاز دوره مطالعه می تواند در روزهای فرد سرفصلهایی از آمار، زبان، تاریخ و مبانی و روزهای زوج با آمار، زبان، تاریخ و مباحث مطالعه کند. در اواسط دوره مطالعاتی هر روز این ۵ سرفصل مطالعه کند و در اواخر آن و نزدیک به زمان کنکور، هر روز طرف صبح یکبار و طرف عصر یکبار این ۵ سرفصل مطالعه و مرور کند( دلیل این مورد به همراه موارد دیگر در مقالات مربوط به روش مطالعه توضیح داده می شود.)
- زبان خارجی خود برای آزمون را با همین شیوه یاد بگیرید. صبر داشته باشید و هر روز زمان مشخصی بین ۱ تا ۴ ساعت (بسته به جایگاه شما در فرایند مطالعه، سطح زبان شما، زمان باقی مانده تا آزمون و …) برای یادگیری زبان انگلیسی صرف کنید. در ابتدا ممکن است فکر کنید بهتر باشد این زمان را برای مطالعه سرفصلهای دیگر اختصاص دهید، اما (به یقین و تجربه عرض میکنیم که) با تداوم این مطالعه از روش درست آن متوجه می شوید بهترین سرمایه گذاری زمانی شما برای موفقیت در کنکور شهرسازی همین یادگیری و تسلط به زبان است.
- نگرش موفقیت را به صورت تدریجی در خود نهادینه کنید. ممکن است در ابتدا اعتماد به نفس کامل را نداشته باشید، فکر کنید دیگرانی هستند که از شما بهترند، شما دیر یاد میگیرید، دانشگاهی که در آن لیسانس خود را گرفته اید دانشگاه خوبی نبوده است و بسیاری بهانه های دیگر. بسیار از آنها ساخته ذهن شما هستند، هر چند ممکن است برخی از آنها نیز واقعیت داشته باشند. اما در نقطه مقابل واقعیت هایی به مراتب بزرگ تر نیز وجود دارد؛ اینکه شما منحصر به فرد هستید، اینکه شما قادر به یادگیری هر چیزی هستید، اینکه انسان به هر کاری اراده کند تواناست، اینکه هر کار بزرگی با تقسیم شدن به کارهای کوچک قابل انجام است، اینکه موفقیت های بزرگ یک شبه بدست نمی آیند و نیاز صرف زمان دارند، اینکه شما انسان هوشمندی هستید و تمامی ابزارهای مورد نیاز موفقیت را هم اکنون در اختیار دارید، اینکه با برنامه ریزی و روش مطالعه صحیح می توانید بهره وری مطالعه خود را چندین برابر کنید و … . مهم این است که در طول دوره آمادگی برای کنکور به این درجه از ایمان و اعتماد به نفس برسید که قبولی خود را حتمی بدانید. رسیدن به این نگرش با گوشزد و تلقین هر روزه نقاط قوت خود، بهبود مستمر شیوه های کار خود و اقدام هوشمندانه کاملاً امکان پذیر است.
- کم کنید. طبق اصول سه گانه شما باید خواندن منابع کم اهمیت و بی اهمیت برای آزمون شهرسازی را کم کنید یا حذف کنید و صرفاً تمرکز خود را بر تسلط بر مهمترین منابع آزمون شهرسازی متوجه کنید.
- و بسیاری موارد دیگر که شما هم می توانید آنها را در پیام های پائین این مقاله با ما در میان بگذارید.
در نهایت می توان گفت که طبق نگرش کایزن ، کلید تحول اساسی، بهبود مستمر در نگرش، ابزارها، شیوه ها، کارها و اقدام کوچکی است که هر روز صورت می گیرد. همانطور که فرایند بهتر شدن انتها ندارد، کایزن نیز یک رویکرد دائمی در زندگی است.
انتشار مطلب نگرش کایزن راهبرد موفقیت با ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
نویسنده : علی خادم الرضا
(۱) برگرفته از کتاب ما چرا ما شدیم، اثر صادق زیباکلام
(۲) قسمت هایی از توضیحات کایزن از کتاب ” کایزن ، مدیریت ژاپنی” اثر دکتر محسن گل پور برداشت آزاد و آورده شده است.
پی نوشت مطلب نگرش کایزن :
پیشنهاد می شود که مصاحبه علی خادم الرضا با پروفسور توموکو شیمویاما در رادیو کارآفرینی را بشنوید.
خانم دکتر توموکو شیمویاما انسان بسیار فرهیخته و دانشمندی هستند که در حوزه های تاریخی، ایران شناسی و تاریخ اسلام پژوهش می کنند.
خانم دکتر شیمویاما دارای دو مدرک دکتری و یک مدرک پست دکتری هستند و هم اکنون جز اعضای هیئت علمی در دو دانشگاه تویو و سوفیا در توکیو ژاپن می باشند.
خانم دکتر شیمویاما دکتری دوم خود را در دانشگاه تریبت مدرس تهران اخذ کردند، به زبان فارسی تسلط دارند، همسر ایرانی دارند و همینطور اسم ایرانی. نام ایرانی ایشان پرستو شاد پیام است.
تورج says
سلام علی جان . مثل همیشه مطالب مفید ، جذاب و مثبته.
با آرزوی بهترین ها برای تو
تورج
کیمیا فکر بزرگ says
با تشکر از محبت شما تورج عزیز.
شاد و پیروز باشید
ساجد متولیان says
سپاس فراوان
قبلاً مقالاتی در زمینه کایزن خونده بودم ولی اینطور ساده و کاربردی شرح نداده بودند.
کیمیا فکر بزرگ says
ممنون از محبت شما جناب متولیان عزیز.
موفق و پیروز باشید 🙂