نظام شهری و شهرهای جدید در ایران
پیش از انقلاب، شهرهای جدید در ایران در سه مقطع زمانی طراحی و احداث شده اند:
- در فاصله جنگ جهانی – به صورت ایجاد شهرهای سیاسی – نظامی، اقتصادی و کوی های کارمندان در مجاورت شهرهای بزرگ ؛
- پس از جنگ جهانی دوم تا اواسط دهه ۱۳۴۰ – به صورت ایجاد نفت شهرها و کوی های کارمندان برای ارائه مسکن به کارکنان صنعت نفت؛
- از دهه ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۵۷- به صورت شهرهای جدید صنعتی برای اسکان شاغلین بخش صنایع و قطب های رشد.
اما پس از انقلاب این شهرها به عنوان یکی از راهبردها و الگوی شهری در جهت جذب سرریز های جمعیتی شهرهای بزرگ و اسکان جمعیت مهاجر طراحی و احداث شده اند. از نمونه های بارز این راهبرد در پیش از انقلاب می توان از کرج و شهرک های اطراف آن در ارتباط با تهران و شاهین شهر در ارتباط با اصفهان نام برد که در ایجاد آن سوداگری زمین نقش اصلی را داشت.
پس از انقلاب اسلامی حدود ۲۸ شهر جدید بر اساس ضوابط وزارت راه و شهرسازی در اطراف شهرهای بزرگ طراحی و احداث شدند و یا در حال احداث می باشند.
فرآیند برنامه ریزی شهرهای جدید در ایران
به استناد ماده ۷ قانون تغییر نام مکان یابی سایت شهر جدید و فرایند برنامه ریزی شهرهای جدید به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیشنهاد می شود و وزارت راه و شهرسازی آن را تصویب می کند. پس از تأیید ضرورت و مکان احداث هر شهر جدیدی ، برابر اساس نامه شرکت عمران شهرهای جدید (مرکزی) و زیر نظر همین ارگان ، «شرکت عمران شهر جدید» برای عملیات احداث آن تأسیس می شود که تولیت تمام امور مربوطه را بر عهده خواهد داشت.
مطابق بند یک ماده ۴ اساس نامه شرکت عمران شهرهای جدید این شرکت با مشاوران شهرسازی، ترافیک و تأسیسات شهری برای تهیه برنامه توسعه شهر جدید قرار داد منعقد می کند. مشاوران باید در قالب «شرح خدمات برای شهرهای جدید» این برنامه را تهیه کنند.
اولین مرحله مطالعات تهیه برنامه راهبردی است که راهبردهای کلی شهر جدید در زمینه های جمعیت، اقتصاد، محیط زیست و حوزه نفوذ و توسعه کالبدی را شخص خواهد کرد. پس از انجام این مطالعات مشاور شهرساز به عنوان مشاور مادر، نتایج بدست آمده را تلفیق و برنامه راهبردی نهایی را برای بررسی و تصویب به شرکت عمران شهرهای جدید تسلیم می کند.
در صورت تأیید طرح ارائه شده در کمیته فنی شرکت عمران شهرهای جدید این طرح مطابق ماده ۲ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی برای بررسی و تصویب در اختیار این شورا قرار می گیرد و در صورت تصویب، مشاوران مراحل بعدی مطالعات «برنامه و طرح توسعه شهر جدید» و «طرح های آماده سازی» را آغاز می کنند.
اجرای برنامه مصوب بر عهده شرکت عمران شهر جدید است که طبق ماده ۴ اساسنامه وظایف زیر را دارد:
- مدیریت عملیات آماده سازی و احداث بنا و تأسیسات شهری، خدماتی ، تولیدی و تجاری در شهر جدید.
- مدیریت بهره برداری و اداره تأسیسات ایجاد شده تا زمان تصدی سازمان های ذی ربط.
- صدور مجوز ها و تعیین ضوابط اعمال و استانداردهای احداث و ایجاد تأسیسات و مدیریت، فروش و نقل و انتقال املاک و واحدهای مسکونی ، صنعتی، کارگاهی، تجاری، خدماتی و جز آن طبق دستورالعمل های وزارت راه و شهرسازی و نیز به تصریح مصوبه سال ۱۳۶۸ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در مورد ضوابط مکان یابی شهرهای جدید. (شهر جدید از زمان آغاز عملیات تا پیش از شهر شدن تابع مقررات مربوط به شهرک است و پس از شهر شدن تابع مقررات طرح های جامع شهری خواهد بود).
به این ترتیب تا زمان تبدیل شهر جدید به شهر متعارف، کلیه امور اجرایی و مدیریت شهری مربوط به شهرداری های شهرهای متعارف و همچنین مدیریت احداث شهرهای جدید، برعهده شرکت عمران شهرجدید خواهد بود. این شرکت شهر جدید را به استناد قانون زمین شهری، آیین نامه و دستورالعمل های اجرایی و آیین نامه مربوط به استفاده از اراضی احداث بنا و تأسیسات ، در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها احداث می کند؛
بنابراین تملک زمین مورد نظر به استناد مصوبه کمیسیون ماده ۱۳ قانون احداث شهرک انجام می شود و پس از تملک ، کلیه توسعه کنندگان اعم از سازندگان انفرادی، سرمایه گذاران بخش خصوصی، شرکت تعاونی مسکن، نهاد های دولتی ذی ربط برای دریافت زمین به شرکت عمران شهر جدید مراجعه می کنند و این شرکت بر طبق قانون زمین شهری و ضوابط و مقررات شهرسازی، خود زمین لازم را برای احداث ساختمان های مسکونی و غیر مسکونی در اختیار آنان قرار می دهد.آماده سازی زمین و تأمین تأسیسات زیر بنایی نیز بر عهده شرکت عمران شهر جدید است. این شرکت، هزینه های مربوط به این امر را طبق ضوابط تعیین نرخ ترجیحی از توسعه دهندگان دریافت می دارد؛ بدین ترتیب این شرکت ها باید از نظر مالی خودکفا باشند و کلیه هزینه های لازم را جبران کنند. هزینه های احداث ساختمان را نیز توسعه دهندگان با استفاده از سرمایه های موجود توسعه دهنده و تسهیلات بانکی تأمین می کنند.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری | شهر جدید
منبع: جزوه مباحث عمومی شهرسازی ایران کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” نظام شهری و شهرهای جدید در ایران ” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید