طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه ای
از طرح های توسعه شهری و منطقه ای در ایران
سلسله مراتب طرح های توسعه ای منطقه ای و محلی در ایران عبارتند از:
- طرح های آمایش سرزمین
- طرح های کالبدی منطقه ای در ایران
- برنامه ریزی ۱۴۰۰٫
- طرح اسکان ۹۰٫
-
طرح توسعه و عمران ( جامع) ناحیه ای (شهرستان)
- طرح مجموعه شهری
- طرح ساماندهی فضا و کالبد سکونتگاه های روستایی
- طرح جامع شهر
- طرح هادی شهر
- طرح هادی روستا
- طرح تفصیلی
- طرح آماده سازی
- طرح های ویژه ( جزئیات شهرسازی، سازماندهی، بهسازی، نوسازی بافت قدیم و فرسوده و …)
طرح جامع شهرستان تغییر نام یافته به طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه ای
این طرح در اجرای وظایف محول شده و در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب و تصویبنامه مورخ ۱۵/۱۱/۷۳ هیأت وزیران، به منظور تدوین سیاست ها و ارایه راهبرد ها در زمینه هدایت و کنترل توسعه و استقرار مطلوب ومراکز فعالیت،مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدماتی برای ساکنان شهر ها و روستاها در یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگی های طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل می باشند، تهیه می شود. طرح های جامع شهرستان یا همان طرح های توسعه و عمران ناحیه ای جدید، پس از انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۷۰ مطرح گردیدند و از دیدگاه فضایی، در سلسله مراتب برنامه ریزی ، در سطحی بین برنامه ریزی منطقه ای و برنامه ریزی محلی جای می گیرند و رابطه بین این دو سطح را مشخص می کنند.
- طرح توسعه و عمران ناحیه ای که در مرحله ای پس از طرح های آمایش سرزمین و طرح های منطقه ای جای دارد، وظیفه سازماندهی های نظام فعالیتی در فضا را به منظور استفاده بهینه از زمین انجام می دهد.
- وزارت مسکن و شهرسازی از اوایل دهه ۱۳۷۰ تهیه طرح های جامع شهرستان را در برنامه کاری خود قرار داد و مقرر شد قبل از تهیه طرح های جامع و هادی، ابتدا طرح جامع شهرستان که شامل منظومه ای از شهرهای هم پیوند با یکدیگر است تهیه شود.
در تعریف طرح های جامع شهرستان آمده است : طرح های شهرستان ، طرح هایی هستند که بر اساس شناخت چگونگی استقرار در بستر جغرافیایی آن ها تهیه می شوند تا بتوان ضمن هدایت و کنترل رشد و توسعه شهرها، شکل استقرار مطلوب مراکز جدید محل سکونت ، کار ، فعالیت و تفریح را با رعایت حریم مناطق حفاظتی و توزیع بهینه خدمات برای سکانان شهرها و روستاها با بیان تصویری و کالبدی آن ها در قالب هر شهرستان تعریف کرد.
به عبارت دیگر طرح های جامع شهرستانی نه فقط به روند تحولات شهرها، بلکه منظومه های روستایی موجود در هر شهرستان نیز توجه می کند. در قالب طرح های جامع شهرستان ، عملکرد های همپیوندی میان شهرهای مختلف یک شهرستان در نظام سلسله مراتبی آن با یکدیگر و روابط شهر و روستایی ، که عوامل بسیار مهم و تأثیر گذار بر روند توسعه شهری به شمار می آید، در نظر گرفته می شود.
وظیفه طرح جامع شهرستان، ساماندهی نظام فعالیتی در فضا ، به منظور استفاده بهینه از زمین و شامل دو بخش است:
- تعیین کاربری در سطح شهرستان
- ساماندهی نظام فعالیتی در فضا
از آنجا که طرح های جامع شهرستان فاقد شرح خدمات تیپ بوده و جامعه ی حرفه ای هیچ گونه تجربه ای در تهیه این گونه طرح ها نداشته اند، محور های مطالعاتی آنها به صورت کلی تهیه شده و به طور عمده شامل سرفصل های ذیل بوده است:
– بررسی کلی منطقه ( استان)
– بررسی ن ها و شناخت شهرستان
– تجزیه و تحلیل و استنتاج از بررسی ها
– تهیه طرح ها و برنامه های عمرانی شهرستان
- هم اکنون طرح های جامع شهرستان بر اساس قرار داد تیپ ۱۹ تهیه می شود.
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۱/۸/۱۳۷۴، شیوه بررسی و تصویب طرح های جامع شهرستان را به شرح زیر تعیین کرد:
الف- کلیه طرح های جامع شهرستانهایی که دارای شرایط زیر باشند، برای بررسی در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مطرح می شوند:
شهرهایی که مرکز استان هستند.
شهرهایی که مرکز آن ها بر اساس آخرین سرشماری عمومی، بیش از ۲۰۰ هزار نفر است.
شهرهایی که جمعیت آن ها بر اساس آخرین سرشماری عمومی، بیش از ۴۰۰ هزار نفر است.
ب- طرح های ناحیه ای ( یا جامع شهرستان) به ترتیب زیر مورد بررسی و تصویب قرار می گیرند :
۱- بررسی در شورای استان و گزارش تصمیمات اتخاذ شده به به دبیرخانه شورای عالی .
۲- بررسی کارشناسی در کمیته فنی شورای عالی .
۳- ارایه گزارش بررسی طرح در شورای استان و نظریه کمیته فنی شورای عالی به شورای عالی معماری و شهرسازی برای تصویب نهایی.
طرح جامع شهرستان میانه ، اولین طرح از این نوع است که در شورای عالی به تصویب رسیده است .
طرح ناحیه ای بدان سبب که دیدی کلی از یک شهرستان ویا چند شهرستان به دست می دهد ، آنها را در سیستمی بسته محدود نمی کند ، بلکه مرتبط با حوزه نفوذ و آبادی های آن شهر یا شهرها مورد بررسی قرار می دهد و رابطه خود را با طرح های شهری نمایان می سازد .
ویژگی های عمده مطالعات حوزه نفوذ مستقیم شهر ( که اکنون طرح جامع شهرستان جای گزین آن شده است ) ، یافتن اثر متقابل این حوزه و شهر بود . اغلب نیز طی مطالعه ، پیشنهادهایی اجتناب ناپذیر مطرح می شد ، اما از انجا که حوزه نفوذ در هیچ یک از تقسیمات کشوری – اداری نمی گنجید ، بدون مجری باقی می ماند . گاهی حتی مساله تداخلی حوزه های نفوذ در شهرها پیش می آمد که مشکلات خاصی را به دنبال داشت ، به همین سبب ایده جای گزینی مطالعات حوزه نفوذ با طرح های شهرستان مطرح شد و طرح جامع شهرستان ، در سطح و مرحله ای پس از طرح های آمایش سرزمین ، منطقه ای و ناحیه ای جای گرفت ، و از دو قسمت تشکیل گردید : اول تعیین کاربری زمین در سطح شهرستان و دوم سامان دهی نظام فعالیتی در فضا .
اصول و مبانی طرح های جامع ناحیه ای
- مد نظر گرفتن هماهنگی های لازم در قالب سیاست عدم تمرکز
- یکپارچگی در شناخت شهر و حوزه نفوذ
- ارتباط با سطوح فرادست برنامه ریزی
- پویایی و قابلیت انعطاف
- خوانایی طرح ها با قوانین و مقررات
- نگرش فرابخشی در تنظیم برنامه ها
- واقع گرایی طرح ها
- انسجام در مطالعات، تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری
- تعیین نوع دقیق کاربری اراضی وظایف طرح جامع شهرستان نیست و در این سطح سطوح کلی کاربری زمین ( کشاورزی ، صنعتی و …) مشخص می گردد.
- مقیاس نقشه های شهرستان ۲۵۰۰۰/۱تا ۵۰۰۰/۱ و برای یک دوره زمانی ۲۰ ساله تهیه می شوند.
تبصره – تصویب طرح های ناحیه ای با جمعیت کمتر از چهارصد هزار نفر که فاقد شهر مرکز استان و شهر با بیش از دویست هزار نفر جمعیت باشد ، از شمول نحوه بررسی کلی ( گفته شده در قبل ) مستثنی بوده و به صورت زیر مورد بررسی و تصویب قرار خواهند گرفت :
بررسی در کمیته فنی استان با حضور نماینده دبیرخانه شورای عالی و نمایندگان سایر اعضای شورای عالی که بنا به ضرورت و تشخیص ایشان در جلسات بررسی فنی طرح در استان شرکت خواهند نمود .
بررسی و تصویب در شورای استان با حضور نماینده دبیرخانه شورای عالی .
ارایه گزارش شورای استان به شورای عالی برای رای گیری و تصویب نهایی طرح .
تبصره – برای تشخیص موارد مطروحه در تبصره قبل ، جمعیت آخرین سرشماری عمومی کشور ملاک عمل خواهد بود .
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری | طرح توسعه شهری
منبع: جزوه مباحث عمومی شهرسازی ایران کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه ای با ذکر منبع بلامانع است.
میلاطی says
عالی بود و ممنون
کیمیا فکر بزرگ says
خواهش می کنم.
ممنون از شما دوست گرامی.
موفق باشید.