سیستم | سیستم شهری
تعریف سیستم (نظام):
سیستم یک کل به هم پیوسته است ، که دارای اجزاء و عناصری است و روابط حاکم در میان آن ها درجهت عملکردهای خاصی است.
- مجموعهای از عناصر به هم پیوسته و مرتبط که در راستای رسیدن به یک هدف و یا اهداف مشخصی مرتبط گشته و بر روی هم کلیتی واحد را تشکیل میدهند.
- مجموعهای از عناصر و اجزاء که بر یکدیگر تأثیر می گذارند و با یکدیگر در ارتباط و تداخلند ، ولی در جمع حکم واحد می یابند.
- نظریه سیستم ها بر اساس مفهوم کلیت واحد پایه گذاری شده است و این مفهوم ابتدا در روانشناسی و بخصوص در مکتب گشتالت پایه گذاری شد.
- تئوری سیستم ها توسط لودویک فون برتالنفی در سال ۱۹۵۴ مطرح شد.
- در نظریه سیستم ها ، طبعا ، مفهوم کلیت ، مهم ترین خاصیت به شمار می رود.
- عنصر ، ارتباط ، جزء سیستم ، محیط ، کلیت ، جزء و کل ، سازمان و نظام از مفاهیم مرتبط با سیستم است.
- ساز و کار یک سیستم عبارت است از : ۱- فعالیت ۲- ارتباطات
- مفهوم و ماهیت اصلی نظریه نظام ها (سیستم ها) : ۱- نظم سلسله مراتبی همراه با ۲- روابط بین هر یک از اجزاء یک نظام است.
سلسله مراتب صفت عمده کلیت است. سیستم ها همواره از رده بندی ساختی یا رفتاری (فرم و عملکرد) برخوردارند.
خصیصه های اصلی پژوهش سیستم ها:
- کلیت: مفهوم کلیت ، شامل آن اجزاء و عناصری است که در جهت کل به طور منطقی عمل می کنند.
- عنصر: عنصر جزئی از سیستم است که می توان در رابطه با اهداف تا کوچکترین حد تجزیه نمود.
- پیوند یا ارتباط: پیوندهای کنترلی بین عناصر یک سیستم از جمله مهم ترین ارتباطات است.
- حالت سیستم : حالت سیستم در ارتباط با خواص آن (تندی ، کندی ، سرعت و …)
- محیط سیستم : مجموعه از عناصر و خواص که جزئی از سیستم نیستند اما تغییر در آنها ، باعث تغییر در حالت سیستم میشود.
امروزه در سیستم ها از دانشی جدید به نام سیبرنتیک استفاده می گردد . این دانش نحوه عمل سیستم های پویا را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
سیبرنتیسین ها ، دانشی را به راه انداختند که در آن ، مکانیسم های ارتباطات و کنترل ماشین ها و حتی موجودات زنده را بررسی کرده و در واقع تحلیل سیستم ها و فهم ترکیب آن و تأثیر متقابل و اشکال تنظیم آنها را از طریق دانشی “سیبرنتیک” بیان می کردند.
سیستم شهری
تعریف شهر از نگاه سیستمی: شهر مجموعه ای است از فعالیت های مختلف (اجزاء سیستم) که همگی برای رسیدن به هدف تأمین رفاه و آسایش شهروندان است. از جمله این فعالیت ها می توان به آموزشی ، فرهنگی …. اشاره کرد.
- شهر ، همچون موجودی زنده است که همه عناصر آن در رابطه متقابل بوده و اجزاء مختلف آن ، پیکره اجتماعی و زنده آن را تشکیل می دهند. در اینجا سیستم همانند یک دستگاه عصبی عمل می نماید که اگر اختلالی وارد نظام زنده آن شود، به صورت خودکار عمل کرده و نظم جدید را برقرار می کند.
- در نگرش سیستمی به شهر ، شهر به عنوان سیستم باز مطرح است که در ارتباط با مناطق اطراف و دیگر مناطق باشد.
- با تعریف شهر به عنوان سیستم باز ، با مقوله محیط سیستم روبرو می شویم. محیط سیستم به مجموعه ای از عناصر و اجزاء اطلاق می گردد که بر سیستم اثر می گذارند و در شهر این موضوع به مناطق اطراف شهر اطلاق می گردد.
- هر سیستم از چندین زیر سیستم (Sub System) تشکیل می شود و در رابطه با شهر ، محله یک زیر سیستم محسوب می شود.
- تغییرات ایجادشده در سیستم ها ، زیر سیستم ها را نیز متاثر می سازد.
- سیستم شهری ، تحلیل ویژگی های تشکیل دهنده مجموعه شهرهایی است که تاثیرات متقابل میان آنها وجود دارد و سیستم های بازی هستند که با محیط های بیرون از محدوده خود ارتباط دائمی دارند.
- پویایی سیستم های شهری ، از میزان جابجایی کالاها ، خدمات ، افکار و تحرک های جمعیتی میان شهرها، شهرک ها و حوزه های روستایی مشخص میشود.
- تفاوت های موجود در سیستم های شهری ، از طریق انتقال مردم ، اطلاعات و کالا بیان می شود.
- واضع تئوری سیستم های شهری ، برایان بری ، جغرافیدان آمریکایی است.
سلسله مراتب عملکردی از اصول اساسی سیستم شهری ، به شمار می رود.
سیستم های شهری در دوره های مختلف:
- قبل صنعتی: بیشتر شهرها دارای جمعیت
- صنعتی: رشد ، شهرها ، بیشتر به منابع ویژه محلی وابسته بود و با توجه به اوضاع مساعد طبیعت بود و جدایی گزینی اکولوژیک (جدایی طبقات اجتماعی) رخ داد.
- فرا صنعتی: این عصر ، نتیجه افزایش تصور ناپذیر سرعت و کارایی ارتباطات است.
مدل تغییرات سیستم های شهری – تغییرات جمعیتی در سکونتگاه های مختلف:
- دوره اول: صنعتی شدن و تأسیس کارخانه ها در شهرها و مهاجرت های روستایی به شهرها.
- دوره دوم: جمعیت شهر مرکزی به تدریج کاهش یافته و جمعیت حومه ها افزایش می یابد.
- دوره سوم: جمعیت در سطح ناحیه پراکنده می شود. شهرهای بزرگ ، جاذبه های خود را از دست می دهند و شهرهای کوچک برای جذب جمعیت به جاذبه های تازه ای دست مییابند و توسعه حومه نشینی و حومه های صنعتی ادامه می یابد.
در دوره تسلط استعمار ، بنادر بر سیستم های شهری مسلط بودند.
سیستم شهری ، سیستمی پویاست که در طول زمان در حال تغییر است و اساس شکل یابی آن از شرایط تولید ناحیه ای (ناحیه محاط بر شهر) نیرو می گیرد و با توجه به تفاوت در نواحی مختلف، سیستم های شهری مختلفی ایجاد می شود.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری |
منبع: جزوه سیر اندیشه ها در شهرسازی و مبانی برنامه ریزی شهری ، منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب سیستم و سیستم شهری با ذکر منبع بلامانع است.
negah says
کوتاه مفید مختصر دمت گرم مهندس
کیمیا فکر بزرگ says
ممنون از شما.
زنده باشید.