چشم انداز تحولات برنامه ریزی شهری در جهان
از حدود دهه ۱۹۶۰ دانش و عمل برنامه ریزی اصولاً از برنامه ریزی متمرکز، آمرانه و دولتی دور و به سمت برنامه ریزی کوتاه مدت، تدریجی، دموکراتیک و مشارکتی تمایل یافته است. و علی رغم روند جهانی شدن شهرنشینی، توجه به ویژگی های بومی و نیازهای محلی در برنامه ریزی و مدیریت توسعه به شدت تقویت شده است. به دنبال این تحولات برنامه ریزی شهری در طول ۳-۲ دهه اخیر انواع دیدگاه های جدید در برنامه ریزی شهری مطرح شده است که حاکی از آن است که شهرسازی نمی تواند بر یک نظریه واحد و الگویی فراگیر متکی باشد و شهرسازی فرا مدرن بر تنوع، پویایی و انطباق پذیری با شرایط زمانی و مکانی و ایجاد پیوند میان تجارب جهانی و نیازهای بومی استوار است.
در اینجا به مهم ترین این دیدگاهها، گرایش ها و تحولات برنامه ریزی شهری اشاره می شود
برنامه ریزی فرآیندی (آندریاس فالودی)
رویکرد فرآیندی در واقع بر آن جنبه از برنامه ریزی راهبردی تاکید می ورزد که برنامه ریزی فقط تهیه طرح و برنامه نیست. بلکه فرآیندی طولانی و مستمر است که اهداف و اندیشه ها را به مرحله اجرا در می آورد و با ارزیابی نتایج به اصلاح آن هایی تعریف اهداف جدید می پردازد. در برنامه ریزی فرآیندی ۲ موضوع اهمیت خاصی دارد:
- پیوستگی و هماهنگی اقدامات مختلف درازمدت و بر اساس سیاست های عمومی
- انطباق و هماهنگی برنامه های اجرایی در جریان عمل با شرایط و تغییرات حاصله
برنامه ریزی مشارکتی و دموکراتیک
این نوع از برنامه ریزی بر پایه اعتقاد به دموکراسی، کثرت گرایی و جامعه مدنی استوار است. از این دیدگاه تصمیم گیری برای عمران شهر باید بر اساس عدالت، آزادی و حق انتخاب شهروندان باشد. لذا به منظور تحقق آن، اختیارات برنامه ریزی و تصمیم گیری بیش از پیش به عهده نهادهای اجتماعات محلی و غیر حکومتی و مانند آن ها واگذار می شود.
برنامه ریزی گام به گام (چارلز لیندبلوم)
طرفداران این نظریه با توجه به نقایص برنامه ریزی جامع و عقلی و نیز وجود برخی مشکلات نظری در برنامه ریزی مانند: نا معلوم بودن اهداف، راه ها و وسایل این شیوه را تجویز می کنند. در این نوع برنامه ریزی توصیه می شود که به جای تعیین برنامه ها و سیاست های درازمدت، بهتر است اهداف برنامه در مقاطع زمانی کوتاه مدت تعیین، و در هر مرحله با توجه به تغییرات شرایط، سیاست های مناسب اتخاذ شود.
برنامه ریزی حمایتی (پل داویدف)
این جریان در آغاز برای مبارزه با تبعیض نژادی در شهرهای آمریکا و دفاع از مردم فقیر و محرومان شکل گرفت و بنابراین نمی توان آن را به عنوان یک الگوی برنامه ریزی به حساب آورد. این جریان همبستگی نزدیکی با برنامه ریزی عدالت خواه دارد که به طور همزمان در جامعه آمریکا مطرح شده است.
برنامه ریزی پاسخگو (شین مک کونل)
در این نظریه فرآیند تصمیم سازی در برنامه ریزی می باید در برابر نیازهای مردمی که تحت تأثیر اجرای برنامه ها قرار دارند پاسخگو و مسئول باشد و لذا یک نظریه هنجاری است.
نظری به سیر تحولات برنامه ریزی شهری در کشورهای پیشرفته
انگلستان
کشور انگلستان یکی از خاستگاه های اصلی الگوی طرح های جامع و تفصیلی محسوب می شود. اما با تصویب قانون برنامه ریزی شهری و روستایی ۱۹۶۸ برنامه ریزی شهری در این کشور از اساس دگرگون شد و الگوی دوگانه طرح های ساختاری و طرح های محلی جایگزین آن گردید.
به طور کلی نظام برنامه ریزی در انگلستان به صورت یک نظام دو سطحی عمل می کند که منطبق با ساختار دو لایه حکومت (مرکزی و محلی) است. همچنین در این کشور تشکیلات برنامه ریزی محلی به سه بخش اساسی نواحی غیر کلانشهری، مناطق کلانشهری و لندن بزرگ تقسیم شده است.
ایالات متحده آمریکا
در این کشور به دلیل وجود ساختار فدرالیسم و تسلط اندیشه لیبرالیسم اقتصادی، الگوی برنامه ریزی متمرکز به نسبت از نفوذ کمتری برخوردار است و جهات عمده برنامه ریزی در این کشور به طرف برنامه ریزی راهبردی، توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست، رفاه عمومی، عدالت اجتماعی، تقویت برنامه ریزی محلی و مشارکت معطوف شده است.
از مهمترین تحولات جدید در برنامه ریزی شهری در آمریکا عبارت اند از: محدود کردن نقش مالکیت عمومی و افزایش نظارت عمومی به کاربری زمین ، تشویق و حمایت از نقش بخش عمومی و خصوصی در توسعه و عمران شهری
فرانسه
در این کشور الگوی طرح های جامع هم از نظر شکل و هم از نظر محتوا تغییر یافته و در نتیجه طرح های شهری به دو گروه یعنی طرح های عمومی (SDAU) و طرح های کاربری زمین یا اجرایی (POS) تقسیم شده است. در واقع طرح های عمومی شبیه طرح های ساختاری انگلستان و طرح های کاربری زمین شبیه طرح های محلی انگلستان است.
آلمان
نظام برنامه ریزی کشور آلمان با توجه به ساختار فدرال در سه سطح (دولت مرکزی، ایالتی و محلی) تعریف شده است. و برنامه ریزی در مقیاس محلی کاملاً بر عهده نهادهای محلی می باشد.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری
منبع: جزوه مباحث تخصصی برنامه ریزی شهری برنامه ریزی منطقه ای و مدیریت شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” چشم انداز تحولات برنامه ریزی شهری در جهان ” ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید