تاریخ شهر و شهرسازی | تمدن یونان | قسمت اول
دولت های آخه ای (قرن ۱۳-۱۵ ق.م)
تمدن یونان | دولت آخه ای در سرزمین اصلی یونان بر تمام قسمتهای جنوبی شبه جزیره بالکان و تعدادی از جزایر دریای اژه (از جمله کرت) مسلط شدند. آن ها تجارت پر رونقی با ساکنان قبرس، مصر و فنیقیه داشتند.
تسلط دوری ها
این دوره نسبت به تمدن آخه ای به خاطر وحشی بودن دوری ها و تمایلات ضد شهری آن ها، گامی به عقب بود.
عصر تاریکی (قرن ۸-۱۲ق.م)
در این عصر شبکه درشت بافتی از روستاها، مناطق استراتژیک مهم و اماکن مذهبی/اعتقادی می توانستند به عنوان محل استقرار انتخاب شوند. به طور خلاصه می توان این دوره را «عصر تصرف زمین و ایجاد مزارع و روستاها» به وسیله دوری ها دانست.
دوران ایجاد مهاجرنشین های یونانی (قرن ۶-۸ق.م)
در این دوره مهاجرنشینی و ایجاد کلنی ها به مقیاس وسیع جریان یافت. کلنی ها به دلایل مختلف تشکیل می شدند، مانند:
- پیشرفت تجارت: شکل گیری یک کلنی به عنوان پایگاه تجاری در میانه مسیر دریایی
- افزایش جمعیت یکی از دولت شهرها: بخشی از جمعیت در جستجوی مناطق بهتر، در محل جدید سکونت می یافت.
- برخوردهای سیاسی: هرجا که دموکراسی ایجاد می شد، طرفداران استبداد را از شهر بیرون می کردند.
از مشخصات بارز شهرهای این دوره: هر یک از آن ها علاوه بر مرکز اقتصادی، یک مرکز سیاسی و کانون اصلی زندگی اجتماعی یک منطقه بوده اند. بدین شکل، هر شهر یونانی به یک دولت مستقل شباهت داشت و آن را «پولیس» می نامیدند.
این دوره نیز به سه مرحله عمده تقسیم شده است:
مرحله اولیه | تبدیل مراکز بزرگ تر قبایل به مرکز تبادل کالا و یا گذرگاه های ارتباطی بین قبایل مختلف |
مرحله اصلی | پیشرفت های بزرگ اجتماعی – اقتصادی / رشد جمعیت بر اثر رشد تمدن و تکامل اجتماعی |
مرحله جدید | با شروع دوره کلاسیک آتن شروع و تا دوران هلنیسم ادامه داشت. |
عهد کلاسیک (قرن ۴-۶ق.م)
این دوره، دوره شکوفایی یونان باستان به ویژه دولت شهر آتن در همه ابعاد است.
دوره هلنیسم یا جانشینان اسکندر (قرن ۲-۴ق.م)
اردوکشی های اسکندر به سوی مشرق زمین، آغاز این عصر می باشد. این دوران از فتوحات اسکندر تا استقرار سلطه روم بر آسیای صغیر و مصر به طول انجامید.
شرایط طبیعی و جغرافیایی تمدن یونان
موقعیت جغرافیایی و طبیعی یونان در شکل دادن به اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن زمان نقش بسیار مهمی داشت. سرزمین اصلی یونان را کوهستان ها و دریا به نواحی کوچکی تقسیم کرده و از این رو تشکیل قومی متحد و یکپارچه را غیر ممکن می گرداند. شرایط خاص طبیعی این دولت شهرها یعنی از یک سو دریا سوی دیگر کوهستان های صعب العبور مانع از آن بودند که این دولت شهرها به راحتی مورد تهاجم و تسخیر قرار گیرند و در نتیجه آن ها تا دوره امپراطوری روم پا بر جا بودند.
شرایط اجتماعی تمدن یونان
در دوره کلاسیک اهالی یک دولت شهر یونانی به سه طبقه تقسیم شده بودند:
بردگان | پایین ترین قشر جامعه و فاقد هر گونه حقوق سیاسی و اجتماعی
این گروه در اسپارت «هلوت» نامیده می شدند. |
متیک ها | غیر بومیان یا اتباع شهرهای دیگر
در اسپارت «پریویکی» نامیده می شدند. مردمی آزاد محسوب می شدند و آزادی خروج از هر دولت شهری را داشتند. محروم از شرکت در امور سیاسی شهر |
دموس ها | شهروند یک دولت شهر بوده و در تمام امور سیاسی جامعه شریک بودند.
شامل کشاورزان آزاد، صنعتگران، بازرگانان و دریانوردان و … |
در یونان قدیم زنان از حقوق سیاسی محروم بودند و وضعیت و موقعیت آنان به خصوص در آتن به خانهداری و نگهداری از کودکان محدود می شد.
شرایط سیاسی تمدن یونان
دولت شهرهای یونانی نخستین شهرهایی در جهان بودند که شهروندان آن در حکومت نقش داشتند. اما این دموکراسی سیاسی هرگز به دموکراسی اقتصادی نینجامید. تنها پیشرفت در این زمان واگذاری حاکمیت دودمانی به حاکمیت پولی بود.
در آتن کارهای شهر از طریق همکاری شهروندان با یکدیگر و به صورت داوطلبانه و بدون دستمزد انجام می شد.
به تدریج که جمعیت شهر افزایش یافت، زندگی اجتماعی و اقتصادی نیز پیچیده تر شد و نقاط ضعف مردم سالاری مستقیم آشکار گردید. مسلماً بقای این نوع از دموکراسی با افزایش جمعیت عملی نبود، مگر در حالت محدودی که همه پرسی عمومی مطرح می شد.
شرایط اقتصادی تمدن یونان
شرایط فکری – اعتقادی در تمدن یونان
در مرکز هر شهر در بلندترین قسمت آن معبد رب النوع شهر قرار داشت که در قربانگاهش آتش مخصوص فروزان نگاه داشته می شد. شرکت در مراسم نیایش این رب النوع نشانه امتیاز و لازمه شهروندی بود.
اماکن مقدس مهمی وجود داشتند که مهمترین آنها المپیا و دلفی و با اهمیتی کمتر نمه آ، دلوس و ایستموس در منطقه کرینت بود. مراسم مذهبی در یونان هیچگاه در داخل معبد صورت نمی گرفت بلکه در جلوخان آن در فضای باز انجام می شد.
ویژگی های کالبدی در تمدن یونان
می توانید ویژگی های کالبدی یونان در در مقاله شهرسازی یونان مطالعه کنید.
مباحث آموزشی شهرسازی | کارشناسی ارشد شهرسازی | برنامه ریزی شهری | طراحی شهری | تاریخ شهر و شهرسازی
منبع: کتاب مجموعه مباحث مشترک برنامه ریزی و طراحی شهری کیمیا فکر بزرگ
انتشار مطلب ” تاریخ شهر و شهرسازی | تمدن یونان ” با ذکر منبع بلامانع است.
دیدگاهتان را بنویسید